Về từ vựng Rasna dựa trên các nguồn Latinh cổ

Dưới đây là trích dẫn một số nguồn khác nhau bằng tiếng Latinh mà có bàn đến từ vựng Rasna. Các trích dẫn lấy từ các tác giả như Varro, Verrius Flaccus, Dioscorides. Số đứng trước mỗi trích dẫn là để các bạn tiện tra cứu trong Testimonia Linguae Etruscae.

801. Aclus Tuscorum lingua Iunius mensis dicitur. = Tháng sáu trong tiếng của người Rasna được gọi là aclus.

803a. Quod aesar … Etrusca lingua deus vocaretur. = Bởi trong tiếng Rasna thần thánh gọi là aesar.

805. Ampiles Tuscorm lingua Maius mensis dicitur. = Tháng năm trong tiếng của người Rasna được gọi là ampiles.

808. Herba quae a Graecis dicitur chamaemelon: … Tusci apianam. = Thực vật mà người Hy Lạp gọi là chamaemelon, người Rasna gọi là apiana (dương cam cúc).

811b. Simiae …, quas Etrucorum lingua arimos dicunt. = Những con khỉ … mà trong tiếng của người Rasna được gọi là arimi.

812. Arseverse averte ignem significat. Tuscorum enim lingua arse averte, verse ignem constat appellari. = Arseverse nghĩa là dập lửa. Bởi trong tiếng của người Rasna, arse nghĩa là mang đi (dập đi), verse nghĩa là lửa.

814. Atrium appellatum ab Atriatibus Tuscis. = Atrium, được gọi thế từ tên thành phố Atria của người Rasna.

816. Baltea … Tuscum vocabulum. = Baltea … một từ vựng Rasna

818. Cabreas Tuscorum lingua Aprilis mensis dicitur. = Tháng bốn trong tiếng của người Rasna được gọi là cabreas.

819b. Tuscos Camillum appellare Mercurium, quo vocabulo significant praeministrum deorum … Romani quoque pueros et puellas nobiles et investes camillos et camillas appellant flaminicarum et flaminum praeministros. = Người Rasna gọi Mercurius là camillus, từ mà họ dùng mang nghĩa là người phục vụ các vị thần … Người La Mã cũng gọi trai gái quý tộc và chưa trưởng thành là camillos và camillas, người phục vụ của flaminicae và flamines.

821. Falconis … qui Tusca lingua capys dicitur … Falco …, cui pollices pedum curui fuerunt quem ad modum falcones aves habent, quos viros Tusci capyas vocarunt. = của con chim cắt … ở trong tiếng Rasna được gọi là capys … Chim cắt …, người Rasna gọi những người mà có ngón chân cái cong như chân chim cắt là capys.

822. Cassidam autem a Tuscis nominatam. Illi enim galeam cassim nominant, credo a capite. = Nhưng người Rasna gọi [nó] là cassida. Họ gọi mũ là cassis, tôi nghĩ là từ chữ đầu [trong tiếng Latinh] (caput, capitis).

824. Celius Tuscorum lingua September mensis dicitur. = Tháng chín trong tiếng của người Rasna được gọi là celius.

826. Nomen herbae batrachii: a Graecis dicitur batrachion, Tusci corofis, Siculi selinon agrion, Romani apiurisu[m]. = Tên của cây batracium: người Hy Lạp gọi là batrachion, người Rasna gọi là corofis, người Sicilia gọi là selinon dại, người La Mã gọi là apiurisum.

831. A falado (falando), quod apud Etruscos significat caelum. = A falado (falando), với người Rasna nghĩa là trời.

836. [H]ermius Tuscorum lingua Augustus mensis dicitur. = Tháng tám trong tiếng của người Rasna được gọi là hermius.

837a. Quia ister Tusco verbo ludio vocabatur, nomen histrionibus inditum. = Bởi chưng ister trong từ vựng Rasna được gọi để chỉ người chơi/diễn, tên này chỉ những diễn viên.

837b. Quia ludius apud eos [Tuscos] hister appellabatur, scaenico nomen histrionibus inditum est. = Bởi chưng với người Rasna thì người chơi/diễn được gọi là hister, diễn viên được gọi là histrio.

837c. Ludio Tusco verbo dicitur histrio. = Người chơi/diễn trong từ vựng Rasna được gọi là histrio.

838a. Idus ab eo quod Tusci Itus, vel potius quod Sabini Idus dicunt. = Idus, bởi người Rasna gọi là Itus, hay là, bởi người Sabin gọi là Idus.

838b. Iduum porro nomen a Tuscis, apud quos is dies Itis vocatur, sumptum est. Item autem interpretantur Iovis fiduciam … Iovis fiduciam Tusco nomine vocaverunt … Nunt qui aestiment Idus ab ove Iduli dictas, quam hoc nomine vocant Tusci, et omnibus Idibus Iovi immolatur a flamine. Nobis illa ratio nominis vero propior aestimetur, ut Itus vocemus diem qui dividit mensem. Iduare enim Etrusca lingua dividere est. = Tên của Ides chắc hẳng lấy từ người Rasna, với người Rasna thì ngày đó được gọi là Itis. Họ hiểu [nó là] niềm tin Iove (Iuppiter) … Niềm tin Iove được gọi bằng chữ Rasna … Có những người nghĩ rằng chữ Ides lấy từ cừu Idule, người Rasna gọi tên đó, và vào mọi ngày Ides, chúng bị hiếng tế cho Iove bởi flamen. Nhưng tôi nghĩ lý do này cho cái tên thì xác thực hơn, rằng chúng ta gọi Itus là ngày mà chia tháng ra. Iduare trong tiếng Rasna có nghĩa là chia.

840. Laena vestimenti genus habitu duplicis. Quidam appellatam existimant Tusce, quidam Graece, quam χλανίδα dicunt. = Laena là loại áo mặc đúp. Vài người nghĩ đó là từ vựng Rasna, số khác nghĩ là từ vựng Hy Lạp, người Hy Lạp gọi là χλανίδα (chlanida).

841. Lanista, gladiator, id est carnifex, Tusca lingua appellatus, a laniando scilicet corpus. = Đấu sĩ, hay tên đồ tể, trong tiếng Rasna gọi là lanista, rõ ràng là từ chữ phanh thây (laniando corpus) [lanio, -are, -avi, -atus].

843. Lucumones, qui reges sunt lingua Tuscorum. = Lucumones, là những vị vua trong tiếng của người Rasna.

844. Mantisa additamentum dicitur lingua Tusca, quod ponderi adicitur, sed deterius ei quod sine ullo usu est. = Tăng lên trong tiếng Rasna được gọi là mantisa, đó là những gì đã được thêm vào trọng lượng, nhưng theo nghĩa xấu là vô dụng.

748. (nepos) … Tuscis dicitur. = (cháu) … anh ta được gọi bởi người Rasna.

851a. Subulo dictus, quod ita dicunt tibicines Tusci: quodcirca radices eius in Etr[ur]ia, non Latio quaerundae. = Subulo được gọi thế bởi người Rasna gọi người chơi sáo vậy: nguồn gốc của sáo thì phải tìm ở Etruria (đất của người Rasna) chứ không phải ở Latium.

854. Traneus Tuscorum lingua Iulius mensis dicitur. = Tháng bảy trong tiếng của người Rasna được gọi là traneus.

856. Velcitanus Tuscorum lingua Martius mensis dicitur. = Tháng ba trong tiếng của người Rasna được gọi là velcitanus.

857. Agri modus … plerumque centenum pedum in utraque parte, quod Graeci plethron appellant, Tusci (Osci) et Umbri uorsum. = Số đo của thửa vườn … chủ yếu là 100 bộ ở mỗi chiều, người Hy Lạp gọi là plethron, người Rasna (Osca) và Umbria gọi là oursum.

858. Xosfer Tuscorum lingua October mensis dicitur. = Tháng mười trong tiếng của người Rasna được gọi là xosfer.

Hình: Marcus Terentius Varro, một trong những tác giả mà bài viết này trích dẫn. Ảnh thuộc phạm vi công cộng.

__________

Tham khảo

Dioscorides, Pedanius. De Materia Medica. Translated by Jean Ruel, Lugduni: Apud Balthazarem Arnolletum, 1552.

Flaccus, Marcus Verrius, and Sextus Pompeius Festus. Sex. Pompei Festi Et Mar. Verrii Flacci De Verborum Significatione Lib. XX: Notis Et Emendationibus Illustravit Andreas Dacerius, in Usum Serenissimi Delphini. Accedunt in Hac Nova Editione Notae Integrae Josephi Scaligeri, Fulvii Ursini, & Antonii Augustini.. Sumptibus Huguetanorum, 1700.

“Glosses.” The Etruscan Language: an Introduction, by Giuliano Bonfante and Larissa Bonfante, Manchester University Press, 2002, pp. 186–191.

Pallottino, Massimo. Testimonia Linguae Etruscae. Firenze: Nuova Italia, 1954. Print.

Pittau, Massimo. Dizionario Della Lingua Etrusca. Sassari: Libreria Editrice Dessì, 2005.

Varro, Marcus Terentius. M. Terenti Varronis De Lingua Latina: Librorum Quae Supersunt. Edited by Carl Otfried. Mueller, Weidmann, 1833.