Văn minh Hy-La-Rasna

  1. Lịch sử

  2. Văn hóa

  3. Ngoại ngữ

Hiểu về văn minh Êtruscô (Rasna/Rasenna) là một mảnh ghép quan trọng trong việc tìm hiểu về nền văn minh Hy-La. Mình đôi khi gọi nền văn minh Hy-La là văn minh Hy-La-Rasna vì tầm quan trọng của họ trong lịch sử.

Ví dụ, người La Mã đã không lấy bảng chữ cái trực tiếp từ người Hy Lạp nhưng từ người Rasna. Chữ viết và việc viết lách, như vậy, được người Rasna truyền lại cho La Mã, và từ đó người La Mã mang nó lan rộng khắp nơi. Līvius cũng nói rằng con trai La Mã trước đó thường được dạy văn Rasna và viết chữ Rasna, như lúc bấy giờ được dạy tiếng Hy Lạp: "Habeō auctōrēs vulgō Rōmānōs puerōs, sīcut nunc Graecīs, ita Etrūscīs litterīs ērudīrī solitōs" (9.36.3). Hoàng đế Cladius khi sáng tạo thêm các

chữ cái mới
, cũng dựa trên kiến thức về tiếng Rasna của ông (cụ thể là chữ digamma ngược chắc hẳn lấy ý tưởng từ tiếng Rasna).

Người Rasna tiếp thu văn minh Hy Lạp và lan rộng nó ra khắp nơi. Caere (Γισρα), một thành bang quan trọng phía nam của họ, còn được coi là Athens của phương Tây (Brendel, Etruscan Art, 112). Vēiī thì được Dionȳsius Halicarnāsseus so sánh với Athens (Antīquitātēs Rōmānae, II.54).

Người La Mã cũng học rất nhiều thứ khác từ người Rasna, ví dụ người La Mã có đến Caere để học về tôn giáo và các nghi thức.

Người Rasna cũng rất giỏi trong việc làm đồ đồng và kim loại nói chung, nhất là các thành phố ở bắc Etrūria. Ngoài vô số tác phẩm nghệ thuật mà ta có bằng chứng khảo cổ, Līvius 28.45. có nhắc đến thành bang Arrētium (Αριτιμ) đóng góp rất nhiều vũ khí và công cụ cho người La Mã trong chiến tranh Pūnicum lần thứ hai.

Một ví dụ rất hay về giao thoa văn hóa là tượng Mars Tuderis: một tác phẩm của người Rasna, viết tiếng Umbria bằng chữ Rasna, và tên được khắc ở trên lại là gốc Celt:

https://cdn.noron.vn/2022/01/02/290320058996383-1641109206.jpg
Laran/Mars (?) Tuderis. Ảnh: Jean-Pol Grandmont (Wiki)

Tóm lại, sự trao đổi văn hóa giữa người Rasna, người La Mã, Hy Lạp, và nhiều dân tộc khác là mấu chốt rất quan trọng để ta tìm hiểu về lịch sử văn minh Hy-La. Đối với người hứng thú với văn minh và ngôn ngữ Rasna, chúng ta cũng cần đặt mỗi bằng chứng khảo cổ về chữ viết Rasna trong bối cảnh lịch sử của nó. Ví dụ chữ "Γρειγες" trên cái quách của Λαρις Πυλενας có thễ dễ dàng đoán nó nghĩa là "Hy Lạp". Tuy nhiên ta cần phải đặt trong bối cảnh lịch sử để xác minh được rằng Tarquiniī (Ταρψνα) là một thành bang chịu Hy Lạp hóa rất nhiều, và có các bằng chứng người Hy Lạp di dân qua.

https://cdn.noron.vn/2022/01/02/26984709246095272391628441629504424071630745n-1641109108.jpg
Laris Pulenas (Λαρις Πυλενας) với cuộn sách có ghi chép về gia phả và các thành tựu cá nhân. Ảnh: Robin Iversen Rönnlund (Wiki)

Tham khảo

Bonfante, Giuliano, e Larissa Bonfante. Lingua e Cultura Degli Etruschi. Riuniti, 1985.

Brendel, Otto. Etruscan Art. Penguin Books, 1978.

Dionȳsius Halicarnāsseus, Antīquitātēs Rōmānae II.54.

Līvius, Ab Urbe Conditā Librī 9.36.3 et 28.45.

Từ khóa: 

etruscan

,

rasna

,

văn minh

,

hy lạp

,

la mã

,

lịch sử

,

văn hóa

,

ngoại ngữ

Duy Thiên có ấn tượng với người Rasna nhỉ?

Trả lời

Duy Thiên có ấn tượng với người Rasna nhỉ?

^^ chất lượng quá anhhh