VAI TRÒ CỦA TRUNG QUỐC TẠI HỘI NGHỊ GENEVA 1954.?

Lấy thế là nước viện trợ chủ yếu cho Việt Minh, Trung Quốc đã tự đứng ra thương lượng trực tiếp với Pháp về các giải pháp cho chiến tranh và chủ động đưa ra những điều kiện nhân nhượng với Pháp.

Từ tháng 8/1953, Chu Ân Lai (Trung Quốc) đã tuyên bố: “Đình chiến ở Triều Tiên (có nghĩa là duy trì chia cắt Triều Tiên làm hai miền) có thể dùng làm mẫu mực cho những cuộc xung đột khác”.

Tháng 4/1954, khi chuẩn bị cho Hội nghị Geneva, Chu Ân Lai răn đe: “Trung Quốc không thể công khai giúp Việt Nam được trong trường hợp cuộc xung đột ở đây mở rộng”.

Trung Quốc chủ trương giải quyết vấn đề quân sự trước mà không nói gì đến giải pháp chính trị; chủ trương chia cắt lâu dài Việt Nam làm hai miền với giới tuyến có lợi cho Pháp (thậm chí đưa ra phương án bỏ cả Thủ đô Hà Nội, đường số 5 và Hải Phòng); không đồng ý để đại biểu Chính phủ kháng chiến Lào và Campuchia đến Hội nghị Geneva cùng với đại biểu Việt Nam đàm phán với Pháp; công nhận Chính phủ Vương quốc Lào và Vương quốc Campuchia… Đổi lại những nhân nhượng ấy, Trung Quốc chỉ yêu cầu Pháp không để có căn cứ quân sự Mỹ ở Đông Dương.

Ngày 30/5/1954, trong bức điện gửi Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và sao gửi Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, Chu Ân Lai đã đưa ra phương án lấy vĩ tuyến 16 làm giới tuyến hai miền, “nếu không được thì sẽ lấy Hải Phòng làm hải cảng tự do cho Pháp đóng một số quân ở gần đấy, nếu không được nữa thì thì đem đường số 5, Hà Nội và Hải Phòng làm khu công quản và phi quân sự…”.

Ngày 17/6/1954, trong cuộc tiếp xúc với Thủ tướng Pháp Bidault, Chu Ân Lai đưa ra ý kiến: “Trung Quốc có thể chấp nhận Việt Nam có hai chính quyền (Việt Nam DCCH và Chính phủ Bảo Đại); công nhận Chính phủ Vương quốc Lào và Chính phủ Vương quốc Campuchia, từ bỏ yêu cầu có đại biểu Chính phủ kháng chiến Lào và Chính phủ kháng chiến Campuchia tham gia Hội nghị, quân đội nước ngoài kể cả quân tình nguyện Việt Nam phải rút khỏi Lào và Campuchia”.

Ngày 23/6, Chu Ân Lai lại nói với Trưởng đoàn Pháp Mandes France: “Chia Việt Nam thành hai miền cùng tồn tại hòa bình, giải quyết vấn đề quân sự trước (không nói gì đến vấn đề chính trị), tách rời giải quyết vấn đề Lào, Campuchia với vấn đề Việt Nam. Trung Quốc sẵn sàng công nhận ba nước này trong Khối Liên hiệp Pháp… Đổi lại, Trung Quốc chỉ yêu cầu không có căn cứ quân sự Mỹ ở Đông Dương”.

Đầu tháng 7/1954, trong cuộc gặp tại Liễu Châu (Quảng Tây, Trung Quốc), khi Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chí ít phải giành cho được vĩ tuyến 16 như đã có tiền lệ khi Đồng minh vào giải giáp quân đội Nhật năm 1945, Chu Ân Lai trả lời: “… Vì ở xa không có điều kiện trao đổi, nếu việc đấu tranh xác định ranh giới tạm thời gặp khó khăn, vạn bất đắc dĩ phải chọn vĩ tuyến 17, mong Hồ Chủ tịch chú ý vấn đề quan trọng nhất hiện nay là tranh thủ cho được hòa bình và những điều kiện để hòa bình thống nhất Việt Nam”.

Ngày 10/7/1954, Chu Ân Lai điện gửi Trung ương Đảng Lao động Việt Nam gây sức ép: “… Có những điều kiện công bằng và hợp lí để Chính phủ Pháp có thể nhận được để đi đến Hiệp định trong vòng 10 ngày. Điều kiện đưa ra nên giản đơn, rõ ràng để dễ đi đến hiệp thương, không nên làm phức tạp, lôi thôi để tránh thảo luận mất thì giờ, kéo dài đàm phán để cho Mỹ phá hoại”.

3 giờ 45 phút ngày 21/7/1954, ba hiệp định đình chiến ở Việt Nam, Lào, Campuchia được kí kết, chỉ bằng một nét bút, Việt Nam đã bị Trung Quốc chia cắt thành hai miền.

Ngày 22/7/1954, 24 giờ sau khi Hiệp định được ký kết, Chu Ân Lai tổ chức bữa cơm tối, mời đại biểu Vương quốc Lào, Vương quốc Campuchia và đại biểu hai miền Bắc, Nam Việt Nam. Tại bữa cơm, Chu Ân Lai nói với đại biểu Việt Nam cộng hòa Ngô Đình Luyện: “Tại sao không đặt một cơ quan đại diện (nguyên văn là “công sứ quán”) tại Bắc Kinh”? Khi thấy Phạm Văn Đồng giật mình vì đề xuất bất ngờ này, Chu Ân Lai nói tiếp: “Tất nhiên Phạm Văn Đồng gần gũi hơn chúng tôi về mặt tư tưởng nhưng điều đó không loại trừ việc có đại diện Nam Việt Nam tại Bắc Kinh”.

Bình luận về ý đồ của Trung Quốc tại Hội nghị Geneva, Paul Mus, nguyên Cố vấn Cao ủy Đông Dương của Pháp đồng thời là một học giả nổi tiếng về Việt Nam nói: “Trung Quốc nhân nhượng với Pháp là không để cho Việt Nam làm chủ hoàn toàn Đông Dương”. Trong cuốn Kẻ thù anh em, nhà sử học Nayan Chanda viết: “Trung Quốc ủng hộ sự tồn tại của hai Việt Nam và nói chung mong muốn có một đa quốc gia tại biên giới của nó. Trung Quốc muốn bằng mọi cách duy trì một Đông Dương bị chia cắt và không có các cường quốc lớn ở đây”.

Nguồn: Theo Sự thật mối quan hệ Việt Nam-Trung Quốc trong 30 năm qua - NXB Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, xuất bản năm 1979

Ảnh: Chu Ân Lai ở Genève năm 1954.