Tư duy hệ thống - Systems Thinking

Tư duy hệ thống là một cách tư duy những vấn đề phức tạp thành một hệ thống nơi những vấn đề được kết nối với nhau giúp chúng ta có thể hiểu được những mối quan hệ trong đó.

Tư duy hệ thống được áp dụng rất nhiều trong mọi lĩnh vực trong cuộc sống như kinh tế, chính trị, giáo dục,...Tuy nhiên, tư duy hệ thống còn rất mới và chưa được nhiều người biết tới tại Việt Nam. Trong bài viết này, mình sẽ giải thích tất tần tật những điều thú vị xung quanh chủ đề này như:

Khái niệm Tư duy hệ thống đã xuất hiện từ năm 1956, nó được tạo ra bởi chuyên gia khoa học máy tính Jay W.Forester. Ban đầu, nó tạo ra để mô phỏng minh họa những biểu đồ thuật toán, vòng lặp thể hiện sự tương tác lẫn nhau giữa các yếu tố.

Sự khác nhau giữa tư duy truyền thống và tư duy hệ thống

Nghe vẻ khó hiểu phải không nào, để mình lấy một ví dụ dễ hiểu nhé. Bộ não chúng ta ưu tiên ghi nhớ những thứ có liên quan mạch lạc với nhau thông qua các nơ-ron thần kinh, những thứ không có nhiều ý nghĩa, bộ não sẽ tự động xóa đi và nhường chỗ cho những thứ quan trọng hơn.

Tư duy hệ thống giúp chúng ta nghĩ một vấn đề mới thành một hệ thống, nơi chúng ta có thể nhìn thấy bức tranh toàn cảnh. Khi có một yếu tố trong đó thay đổi, thì các yếu tố còn lại cũng sẽ bị thay đổi nhiều ít phụ thuộc vào yếu tố đó.

Vậy tại sao nên học tư duy vấn đề theo hệ thống?

Trong cuộc sống, không phải tất cả những vấn đề chúng ta có thể nhìn thấy những mối quan hệ 1-1, tức là khi A thay đổi thì B thay đổi. B có thể thay đổi nhiều hay ít không chỉ phụ thuộc vào chỉ mình A mà nó còn thay đổi vì C, D,...

Ví dụ trong một công ty, mỗi phòng ban hoặc một team sẽ có những người quản lý riêng, mục tiêu, hay KPI của riêng họ. Theo một lẽ bình thường, họ sẽ chỉ tập trung vào hoàn thành những nhiệm vụ họ được giao. Lúc này người giám đốc sẽ tổ chức những cuộc họp giao lưu giữa các phòng ban với nhau để họ hiểu được những phòng ban khác đang làm gì và khuyến khích giúp đỡ lẫn nhau. Vậy là nhờ có tư duy hệ thống, toàn bộ công ty không chỉ hoàn thành những nhiệm vụ cá nhân mà còn dễ dàng đạt được những mục tiêu chung.

Và trong một vấn đề nếu bạn đang gặp khó khăn, bạn không thể giải quyết bài toán đó nếu tiếp tục cách làm như cũ được. Bạn cần tìm hiểu nguyên nhân tại sao nó lại như vậy. Tuy nhiên, sẽ có rất nhiều yếu tố dẫn đến kết quả đó khiến bạn không biết nên bắt đầu từ đâu. Khi đó bạn cần phải suy nghĩ vấn đề một cách hệ thống.

Vậy kĩ thuật để áp dụng nó như thế nào? Nó sẽ gồm model gì?

Khi tiếp cận một điều gì mới, tuy là cùng một lượng kiến thức như nhau, tuy nhiên tất cả chúng ta đều có góc nhìn và cách nghĩ khác nhau (metal model). Học tư duy hệ thống đó đơn giản lại cách nghĩ của bạn, cách bạn tiếp cận một vấn đề mới.

Và các nhà nghiên cứu đã chỉ ra cho chúng ta một phương pháp để tư duy hệ thống mang tên DSRP. DSRP được phát triển bởi nhà khoa học nhận thức Derek Cabrera và nó là viết tắt của 4 từ khóa chính: Distinction - Systems - Relationships - Perspectives