Trường Luật dạy gì?

Mục tiêu. Trường trung học trang bị cho người học kiến thức phổ thông, đại học trang bị cho người học năng lực làm việc trong một lĩnh vực ngành nghề mang tính chuyên môn hóa.

Vậy nên, tấm bằng cử nhân chỉ là giá trị tối thiểu mà người học nên hướng đến, mục tiêu thực chất phải là năng lực tìm kiếm và đảm trách được một công việc chuyên môn gắn với ngành nghề đào tạo sau khi ra trường.

Có nhiều cách để có được tấm bằng, do may mắn, do học tủ, do thủ thuật thi cử, do gian lận, do tiêu cực. Nhưng năng lực làm việc thì chỉ có cách duy nhất để thâu đắc và sở hữu, đó là học thật và học đúng.

Tính chịu trách nhiệm. Bước chuyển vào đại học cũng là bước chuyển của người học từ tuổi vị thành niên sang tuổi thành niên. Đủ 18 tuổi, con người ta bắt đầu chịu trách nhiệm cho mọi lựa chọn và hành vi của mình. Vậy nên sự thành bại của 4 năm đại học phụ thuộc hoàn toàn vào ý thức và hành động của mỗi sinh viên.

Đại học vì thế hay được gọi là “học đại”. Nghĩa là sinh viên có thể tự do lựa chọn phương pháp học tập và quyết định ý thức và rồi tự chịu trách nhiệm.

Trường – lớp không chỉ giới hạn trong không gian vật lý và khuôn viên nữa, trường là tất cả những nơi sinh viên có thể học: trường học, trường đời, nơi làm thêm, nơi thực tập, các hội thảo, các cuộc thi, câu lạc bộ, đội, nhóm, hoạt động xã hội,…

2. Học luật

Trong bộ phim The Paper Chase (Tạm dịch: Chạy theo tấm bằng) – Một bộ phim kinh điển dành cho người học luật – có một đoạn hội thoại rất hay của vị giáo sự luật học Kingsfield, giáo sư nói với sinh viên luật năm đầu như sau: “Tôi là giáo sự luật nhưng tôi không dạy luật. Luật thay đổi theo thời gian, theo không gian, nên các em phải tự dạy luật cho mình. Các em vào đây từ chỗ chưa biết gì, nếu nỗ lực và may mắn tốt nghiệp, điều quý giá nhất mà trường luật đã giúp cho các em đó là có thể tư duy như một luật sư”. (Xem film tại đây:

Đoạn hội thoại này phản ánh chân thật nhất cho người chọn học luật biết họ cần học điều gì ở trường luật.

Học luật không nên và không thể học thuộc lòng. Luật thì nhiều, phức tạp và rối rắm, không ai có thể học thuộc hết và cũng không cần thiết làm điều đó.

Luật thì thay đổi theo thời gian, không gian, việc học thuộc trở nên không có ý nghĩa và đôi khi còn gây hại vì có thể gây lẫn lộn cũ mới, văn bản còn hiệu lực và hết hiệu lực. Nên các kỳ thi trong trường luật, 95% là đề mở. Vậy, để qua được các môn học, không thể chỉ dùng trí nhớ.

Học luật là học nội hàm các khái niệm và nắm vững các nguyên tắc pháp lý. Dù luật có thay đổi thì vẫn đều xoay quanh các nền tảng: nội hàm các khái niệm và các nguyên tắc pháp lý.

Học luật là học tư duy pháp lý – tư duy như một người luật sư (thinking like a lawyer). Theo vị đại Luật sư đáng kính Nguyễn Ngọc Bích, tư duy pháp lý “là cách thức suy nghĩ của luật sư để tìm ra giải pháp tranh chấp phù hợp với luật lệ”.

Một khái niệm khác về tư duy pháp lý chi tiết hơn của PGS. TS Nguyễn Minh Tuấn thì “tư duy pháp lý là phương pháp, cách thức, kỹ thuật tư duy, trong đó không chỉ bao gồm cách nghĩ, mà còn có cả cách thức tiếp cận, cách thức lập luận, phân tích, đánh giá, ra quyết định trong hoạt động thực hiện pháp luật, áp dụng pháp luật”.

Tui thử nói một cách dễ hiểu nhất là: khi đứng trước một vụ việc, một tranh chấp, người có tư duy pháp lý sẽ biết được vấn đề cốt lõi cần giải quyết là gì, áp dụng quy định nào để giải quyết, áp dụng quy định đó như thế nào và kết quả của việc áp dụng là trình bày được giải pháp ứng xử để các bên thực hiện.

Gợi mở: Để hiểu hơn về tư duy pháp lý, sinh viên nên tìm đọc hai quyển sách: (i) Tài ba Luật sự của tác giả LS Nguyễn Ngọc Bích; (ii) Giáo trình tư duy pháp lý của tác giả PGS Nguyễn Minh Tuấn và Nguyễn Hoàng Anh. Tui cho rằng, sinh viên luật nên trang bị hai quyển sách này như hai quyển sách gối đầu nằm.

Học luật không chỉ biết luật. Bên cạnh việc học kiến thức về luật, các bạn sinh viên cần tranh thủ bổ túc thêm các kiến thức xã hội, kinh tế, chính trị,… Ví dụ, nếu muốn trở thành luật sư, cố vấn pháp lý cho doanh nghiệp, bên cạnh tư duy pháp lý buộc phải có kiến thức về kinh tế, tài chính để hiểu được mong muốn thương mại của khách hàng.

3. Bộ ba yêu cầu

Bộ ba yêu cầu đối với học đại học: (i) học để biết; (ii) học để làm việc; (iii) học để chung sống lành mạnh với người khác.

Bộ ba yêu cầu đối với người học luật. Một người học luật cần phải tự trao dồi ba đức tính/khả năng: (i) Biết tìm tòi; (ii) Biết trình bày; (iii) Biết tranh luận.

(ii) kỹ năng: kỹ năng nghề nghiệp, kỹ năng mềm (ngoại ngữ, khả năng công nghệ, giao tiếp,..);

4. Phương pháp học tập

Học tại lớp. Khác với phổ thông, người học đến lớp để hấp thụ những gì người thầy giảng dạy. Ở đại học, việc học tại lớp chỉ có hiệu quả nếu như người học chủ động. Hàm lượng nội dung trong 2-3 tín chỉ của một môn học là rất ít, chỉ có thể mang tính trang bị nền tảng và hướng dẫn người học tìm tòi và tự học.

- Sinh viên cần chủ động đọc giáo trình, bài giảng, tài liệu tham khảo trước khi đến lớp. Đọc với tâm thế tìm tòi và đặt câu hỏi.

- Chủ động đặt câu hỏi với thầy cô ngay trên lớp học và sau giờ học.

- Chủ động tìm kiếm các tài liệu, tình huống được thầy cô giới thiệu, được nhắc trong giáo trình.

- Chủ động thảo luận, tranh luận khi có thể. Chủ động trong làm việc nhóm.

- Đừng trốn học và đừng chỉ mang mỗi cái xác đến trường.

- Chủ động ôn bài, mở rộng kiến thức. Đừng đợi thi mới học, nước tới chân mới nhảy. Xin nhớ, học đại học không chỉ để thi…

Học tại trường. Ngoài không gian lớp học, trường đại học còn có cả hệ sinh thái bổ trợ cho sự phát triển của người học.

- Sinh viên nên làm quen dần sự hiện diện tại Thư viện, tập thói quen đọc sách, tìm hiểu tài liệu và học tại thư viện. Đó là nơi thích hợp nhất để đọc, để học.

- Gia nhập một câu lạc bộ, đội, nhóm về học thuật, kỹ năng hoặc làm cộng tác viên cho một phòng, ban nào đó tại trường. Đó sẽ là “ngôi nhà”. Ở đó có anh, chị khóa trước, có đàn em khóa sau, có sự chỉ dẫn, có cơ hội rèn luyện năng lực làm việc, quán xuyến công việc và đặc biệt là tu dưỡng thái độ cần có để sống chung với người khác.

- Tham gia các cuộc thi học thuật, đạt giải là chính, học hỏi là mười. Mỗi cuộc thi sẽ giúp sinh viên tích lũy thêm giá trị từ “đối thủ”, từ ban tổ chức, từ giám khảo.

- Học từ việc tham gia mùa hè xanh, xuân tình nguyện, các hoạt động thiện nguyện, hoạt động xã hội khác: giúp sinh viên mở rộng thế giới quan, nuôi dưỡng sự lương thiện, tinh thần sẻ chia và thấu cảm.

Nhưng lưu ý kỹ, có rất nhiều cạm bẫy chờ những bạn sinh viên còn “lơ ngơ”, sinh viên cần tìm hiểu kỹ, tham vấn gia đình, thầy cô, anh chị đi trước về nơi dự định làm.

- Học từ việc thực tập: Kể từ học kỳ 5, sinh viên hãy lên kế hoạch tìm kiếm một tổ chức hành nghề luật để thực tập (có thể có lương hoặc không). Mục tiêu chính là để trải nghiệm thực tế, hiểu hơn về nghề nghiệp cũng như thực hành kiến thức đã học. Nếu được, cũng có thể trải nghiệm nhiều môi trường để tìm được nghề, môi trường phù hợp với bản thân. Khoảng thời gian thực tập này sẽ hỗ trợ rất lớn cho việc ứng tuyển việc làm vào cuối năm tư hoặc sau khi tốt nghiệp. HÃY ĐI THỰC TẬP, CHẬM NHẤT LÀ NĂM BA.

- Học từ các hội thảo, tọa đàm của các tổ chức hành nghề luật, trung tâm trọng tài, trung tâm hòa giải,…: Đến đó để lắng nghe các chuyên gia trình bày, trao đổi. Vừa học kiến thức, vừa học tác phong. Biết đâu sẽ gặp được “người thầy” nghề nghiệp đầu đời, biết đâu bén duyên nghề nghiệp từ đây.

- Học tại các phiên tòa. Hãy sắp xếp dự các phiên tòa tại các tòa án. Sinh viên có thể lên tòa xem lịch xét xử các vụ án và dự các phiên tòa công khai mà mình quan tâm. Qua đó, học được những vấn đề pháp lý từ vụ án; thực tế của trình tự, thủ tục; hoạt động thực tế của thẩm phán, luật sư, các chủ thể khác;...

Học trên mạng. Internet là một ngôi trường khổng lồ có thể chứa đựng tất cả người học. Sinh viên cần khai thác tối đa tri thức ở môi trường này.

- Trao dồi, thực hành kỹ năng tìm kiếm văn bản quy phạm pháp luật. Các trang web có thể tìm kiếm rất đa dạng, bao gồm:

(1) Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản pháp luật của TW: 

- Tìm kiếm, đọc và học từ các án lệ, bản án. Sinh viên có thể tìm thấy hơn nửa triệu bản án ở mọi lĩnh vực tại đây: 

- Theo dõi diễn biến thời sự liên quan đến thực tiễn pháp lý, các vụ án tại các trang báo như Thời bao kinh tế Sài Gòn, Pháp luật TP.HCM, Tạp chí luật sư, Pháp lý,…

- Học từ các mạng xã hội: mạng xã hội rất hữu ích nếu như biết tận dụng những tri thức mà cộng đồng chia sẻ.

(1) Sinh viên cần follow các luật sư, giảng viên, chuyên gia thường xuyên có những chia sẻ hay trên mạng xã hội facebook, LinkedIn, 

Ngoại ngữ. Không cần nói nhiều, buộc phải học và buộc phải dùng được tiếng Anh để làm việc. Đối với sinh viên luật thì phải học thêm tiếng anh pháp lý. Hai kỹ năng quan trọng nhất phải thành thạo là đọc và viết.

Có thể tự học và tìm kiếm các trung tâm để học, khuyến khích tự học. Gợi mở: Cách học tiếng anh pháp lý tốt nhất là (i) tìm kiếm một môi trường thực tập làm việc bằng tiếng anh, hoặc (ii) phải chủ động tìm tòi đọc, học nhiều tài liệu chuyên ngành bằng tiếng anh, hợp đồng bằng tiếng anh, văn bản luật bằng tiếng anh.

Tiếng Anh không còn là lợi thế nữa trong bối cảnh hiện nay, đó chỉ còn là điều kiện căn bản tất yếu phải có. Hiện tại, số lượng người trẻ biết 2-3 thứ tiếng đã bắt đầu phổ biến. Vậy nên, tranh thủ thúc đẩy kế hoạch bổ túc tiếng Anh, nếu được nên tiếp tục lựa chọn một ngoại ngữ thứ 2 để học.

6. Năng lực tích cực và sự lạc quan

Ngừng than thở, chỉ trích, phán xét. Sứ mệnh của người làm nghề luật là đi giải quyết những vấn đề rắc rối cho người khác. Người giải quyết rắc rối không thể có tư duy u ám và tiêu cực được vì chỉ có thể làm cho mọi việc trở nên rối loạn thêm.

Gíải trí. Để củng cố thêm niềm cảm hứng về nghề luật, hãy tìm xem các bô phim kinh điển về nghề, vừa giải trí vừa bổ ích. Gợi mở: trọn bộ Suit, trọn bộ các phần của Bằng Chứng Thép, 9 bộ phim kinh điển khác: xem 

Chúc tất cả các bạn tân sinh viên có những trải nghiệm thú vị ở trường luật.

THẤT BẠI TRONG VIỆC CHUẨN BỊ LÀ CHUẨN BỊ CHO THẤT BẠI... Chúc thành công