Thứ tự ra đời (Birth Order) trong gia đình ảnh hưởng đến tính cách và sự nghiệp của một người như thế nào?

Bạn đã từng nghe nói đến Lý thuyết Bowen (Bowen Theory) chưa? Nếu quan tâm về lĩnh vực tâm lý con người, thì đây nhất định sẽ là một bài viết thú vị dành cho bạn đấy.

Bowen Theory tập trung nghiên cứu & phân tích tâm lý con người qua thứ tự ra đời (birth order) của họ trong gia đình. Ví dụ: một người đàn ông là con út trong gia đình & có chị gái, sẽ có tính cách rất khác với một người đàn ông là con trai cả & có em trai, v.v...

Đặc biệt, khi kết hợp thứ tự ra đời với những ảnh hưởng đến từ giới tính của một người, chúng ta sẽ có được một hệ thống tổ hợp của rất nhiều loại hình tính cách khác nhau.

Hệ thống các tính cách ứng với từng thứ tự ra đời của Bowen Theory

Hệ thống này chia các thứ tự ra đời khác nhau thành 12 nhóm:

• Anh trai có (các) em trai.
• Em trai có (các) anh trai.
• Anh trai có (các) em gái.
• Em trai có (các) chị gái.
• Con trai một.
• Chị gái có (các) em gái.
• Em gái có (các) chị gái.
• Chị gái có (các) em trai.
• Em gái có (các) anh trai.
• Con gái một.
• Các cặp sinh đôi.
• Con giữa (có cả anh, chị, em...).

Thứ tự ra đời của một người có ảnh hưởng sâu sắc đến tính cách của người đó. Nguồn: collective-evolution.com

1) Anh trai có (các) em trai:

• Có khuynh hướng nhận lãnh trách nhiệm & quyền quyết định về mình.
• Thường quan tâm & biết cách dẫn dắt các thành viên trong nhóm của anh ta.
• Mong muốn nhận được sự trung thành & tin cậy từ người khác.
• Nhạy cảm & dè dặt với phụ nữ.
• Thường bị thu hút bởi các cô em gái út.
• Có nhiều bạn bè là nam giới.
• Là một người cha chỉn chu, kĩ tính, thậm chí độc đoán.

2) Em trai có (các) anh trai:

• Có khuynh hướng trông cậy vào sự hậu thuẫn, giúp đỡ từ những người đàn ông khác.
• Thường gặp khó khăn trong việc phát triển khả năng lãnh đạo.
• Thích tận hưởng cuộc sống, quan tâm đến chất lượng cuộc sống.
• Thường giỏi xuất chúng trong các lĩnh vực nghiên cứu, khoa học kỹ thuật, hoặc nghệ thuật.
• Cư xử mềm mỏng, nhường nhịn, chân thành nhưng khó đoán với phụ nữ.
• Có nhiều bạn bè là nam giới.
• Trong quan hệ với con cái, thường tự xem mình như một người bạn của chúng.

3) Anh trai có (các) em gái:

• Hiểu, trân trọng & làm việc tốt với phụ nữ.
• Không hứng thú với việc trở thành lãnh đạo, chủ nghĩa nam giới thượng đẳng, các câu lạc bộ dành cho đàn ông, chủ nghĩa vật chất hoặc chủ nghĩa tôn thờ công việc/sự nghiệp.
• Thường hy sinh lợi ích cá nhân vì người phụ nữ của mình.
• Quan tâm, để mắt tới con cái nhưng không quá kiểm soát.
• Vợ là người quan trọng nhất trong gia đình của anh ta.

4) Em trai có (các) chị gái:

• Thường thu hút sự giúp đỡ & chăm sóc của phụ nữ.
• Có sức hút với phụ nữ, nhưng thường không hiểu họ.
• Thường được cưng chiều, hưởng đặc quyền trong gia đình cũng như trong xã hội.
• Có khuynh hướng tự nhận quyền lãnh đạo về mình.
• Không hứng thú với việc làm cha, nhưng chiều chuộng người vợ của mình.
• Trong quan hệ với con cái, thường tự xem mình như một người bạn của chúng.
• Có nhiều bạn bè là nữ giới.

5) Con trai một:

• Thường thân thiết với những người lớn tuổi hơn, và trông cậy vào sự hậu thuẫn, giúp đỡ từ họ.
• Tự tin & thường rất thành công trong cuộc sống.
• Thích có được sự chú ý từ người khác, yêu cuộc sống & nghệ thuật, yêu thích các hoạt động trao đổi văn hóa & kiến thức, nhưng không hứng thú với chủ nghĩa vật chất.
• Không hứng thú với việc làm cha, nhưng nếu có con thường sẽ cưng chiều & bảo vệ chúng thái quá.
• Đối với anh ta, mối quan hệ với những người lớn tuổi hơn, cấp trên...quan trọng hơn bạn bè đồng trang lứa.

Nguồn: videoblocks.com

6) Chị gái có (các) em gái:

• Thường chủ động, thích chăm sóc & đưa ra mệnh lệnh.
• Đối với cô, trách nhiệm & quyền lực quan trọng hơn của cải vật chất.
• Ít nhượng bộ, vì thế thường không thu hút nam giới.
• Đối với cô, con cái quan trọng hơn người chồng của mình, thường bảo vệ & chăm sóc chúng thái quá.
• Có nhiều bạn bè là nữ giới.

7) Em gái có (các) chị gái:

• Sôi nổi, bốc đồng, yêu thích sự thay đổi & kịch tính, có sức hút, thường cạnh tranh với các cô gái khác.
• Yêu thích sự công nhận, khen ngợi & mong muốn vượt trội hơn người khác.
• Dễ chấp nhận những lời đề nghị, không ngại rủi ro.
• Quan tâm đến các lợi ích vật chất.
• Thu hút nam giới nhưng có khuynh hướng cạnh tranh với họ.
• Trong việc làm mẹ, thường cần có sự giúp đỡ từ những người khác.

8) Chị gái có (các) em trai:

• Độc lập, mạnh mẽ, thường chăm sóc đàn ông.
• Quan tâm đến những người đàn ông trong cuộc đời của cô ấy, không cạnh tranh với họ & muốn có họ ở bên cạnh.
• Quan tâm đến người đàn ông của mình hơn là của cải vật chất, nhưng có khả năng quản lý tài sản tốt.
• Yêu thích trẻ con, thường thích có con trai.
• Có nhiều bạn bè là nam giới.

9) Em gái có (các) anh trai:

• Nữ tính, thân thiện, biết cảm thông, nhạy cảm, khéo léo, thường thu hút nam giới. Mối quan hệ bền chặt với nam giới đến với cô một cách tự nhiên.
• Thường cảm thấy được khích lệ bởi người đàn ông của mình, hơn là bởi công việc hoặc tiền bạc.
• Thường được người chồng của mình chăm sóc.
• Là một người mẹ hiền dịu, nhưng có thể thiếu độc lập, trông cậy sự giúp đỡ từ người khác.
• Có nhiều bạn bè là nam giới.

10) Con gái một:

• Thân mật, gần gũi với những người lớn tuổi hơn.
• Thường được khích lệ bởi sự chấp thuận & ưu ái của họ, hơn là tiền tài danh vọng.
• Đặc biệt gần gũi với mẹ của mình.
• Quen nhận được sự nuông chiều & chú ý từ nam giới.
• Là một người vợ tốt, chân thành.
• Không hứng thú với việc làm mẹ.
• Thích có những người bạn nữ đơn lẽ, hơn là một nhóm bạn lớn.

Nguồn: Pinterest.

11) Các cặp sinh đôi:

• Chính sự gần gũi đặc biệt giữa các cặp sinh đôi đã tạo ra sự khác biệt giữa họ với những nhóm khác.
• Trong một cặp, thường sẽ có một người đóng vai anh/chị, điềm tĩnh & chủ động, người còn lại thường bốc đồng & lệ thuộc.
• Người anh/chị/em sinh đôi còn lại đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc đời họ.
• Ứng xử với các thành viên khác trong gia đình dựa theo vai của họ trong cặp sinh đôi (anh/chị hoặc em).

12) Con giữa:

• Đóng nhiều vai (vừa là anh/chị vừa là em), nhưng thường sẽ có một vai chủ đạo.
• Có thể cảm thấy xa cách, tách biệt khỏi gia đình.
• Có kỹ năng xã hội tốt, thường được xem là những người hòa giải.

Tổ hợp của 12 nhóm

2 tổ hợp tính cách rất phù hợp với nhau:

• Anh trai có (các) em gái & Em gái có (các) anh trai.
• Em trai có (các) chị gái & Chị gái có (các) em trai.

Trong toàn bộ các tổ hợp, trên đây là 2 tổ hợp dễ thành công nhất. Trong 2 tổ hợp trên, mỗi người đều đã quá quen thuộc với vai của mình trong mối quan hệ. Họ cũng đều rất hiểu người bạn đời của mình, do có anh/chị/em ruột khác giới.

8 tổ hợp tính cách khá phù hợp với nhau:

• Anh trai có (các) em gái & Em gái có (các) chị gái.
• Em trai có (các) chị gái & Chị gái có (các) em gái.
• Anh trai có (các) em trai & Em gái có (các) anh trai.
• Em trai có (các) anh trai & Chị gái có (các) em trai.

Trong 4 tổ hợp trên, ít nhất một trong 2 người trong mối quan hệ sẽ có ít kinh nghiệm về giới tính còn lại hơn. Tuy nhiên, về khía cạnh phân vai trong mối quan hệ, cả 4 tổ hợp trên đều có khả năng thành công.

• Anh trai có (các) em gái & Chị gái có (các) em trai.
• Em trai có (các) chị gái & Em gái có (các) anh trai.

Trong 2 tổ hợp trên, tuy cả 2 người trong mối quan hệ đều có kinh nghiệm tương tác với người khác giới, nhưng họ sẽ gặp chút khó khăn trong việc phân vai, do cùng là anh/chị cả hoặc cùng là em út trong gia đình.

Nguồn: Pinterest.

• Anh trai có (các) em trai & Em gái có (các) chị gái.
• Em trai có (các) anh trai & Chị gái có (các) em gái.

Trong 2 tổ hợp trên, tuy 2 người sẽ không gặp khó khăn trong việc phân vai, nhưng đều thiếu kinh nghiệm tương tác với người khác giới. Do đó, việc thấu hiểu, nhường nhịn cũng như hợp tác với nhau sẽ gặp chút khó khăn.

4 tổ hợp tính cách không thực sự phù hợp với nhau:

• Anh trai có (các) em gái & Chị gái có (các) em gái.
• Em trai có (các) chị gái & Em gái có (các) chị gái.
• Anh trai có (các) em trai & Chị gái có (các) em trai.
• Em trai có (các) anh trai & Em gái có (các) anh trai.

Trong 4 tổ hợp trên, ít nhất một người trong mối quan hệ có ít kinh nghiệm về người khác giới. Thêm vào đó, những người trong những mối quan hệ thuộc 4 tổ hợp này cũng sẽ gặp chút vấn đề trong việc phân vai.

3 tổ hợp tính cách hoàn toàn không phù hợp với nhau:

• Anh trai có (các) em trai & Chị gái có (các) em gái.
• Em trai có (các) anh trai & Em gái có (các) chị gái.
• Mối quan hệ giữa những người là con một.

Trong 3 tổ hợp trên, cả 2 người trong mối quan hệ vừa không có kinh nghiệm tương tác với người khác giới, vừa gặp khó khăn trong việc phân vai.

Những nguyên tắc chung cho một mối quan hệ thành công

Sau đây là một vài nguyên tắc chung mà chúng ta nên lưu ý, để có thể xây dựng một mối quan hệ thành công:

• Con cả thường sẽ nhận lãnh hầu hết toàn bộ trách nhiệm & công việc trong mối quan hệ, trong khi con út thường sẽ lẩn tránh, đùn đẩy chúng.
• Mối quan hệ giữa 2 người con cả thường sẽ có xung đột, cãi vã, do cả 2 đều không quen nhượng bộ.
• Mối quan hệ giữa 2 người con út thường sẽ ôn hòa hơn, do cả 2 đều quen với việc nhượng bộ người anh/chị mình trong gia đình. Tuy nhiên, cả 2 sẽ cần phải biết cách phân chia & nhận lãnh trách nhiệm.
• Mối quan hệ giữa 1 con cả & 1 con út nhiều khả năng sẽ rơi vào trường hợp một người phải nhận lãnh hết trách nhiệm trong mối quan hệ, trong khi người còn lại lẩn tránh, đùn đẩy chúng.
• Con một thường có khuynh hướng xa cách, tách biệt trong mối quan hệ, và cần có những khoảng thời gian ở một mình.

Thứ tự ra đời & các loại hình nghề nghiệp. Nguồn: Readers' Digest.

Ảnh hưởng của thứ tự ra đời đối với việc lựa chọn nghề nghiệp

Với những khuynh hướng tính cách khác nhau, những người có thứ tự ra đời khác nhau sẽ thích hợp với những loại hình công việc khác nhau. Cụ thể, nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu con cả thường có khuynh hướng trở thành các nhà quản lý, lãnh đạo, thì con út thường làm tốt những công việc về sáng tạo, nghiên cứu, bán hàng. Trong khi đó, con giữa thường làm tốt những công việc liên quan đến cộng đồng, hoặc những việc đòi hỏi khả năng làm việc với người khác.

Những nghề nghiệp lý tưởng cho con cả:

• Làm việc cho chính phủ.
• Học lên cao học & tiến sỹ.
• Y, dược.
• Phi hành gia (phần lớn các phi hành gia trên thế giới là con cả).
• Các loại hình công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ & trí óc khác.
• Các vị trí quản lý, lãnh đạo.

Những nghề nghiệp lý tưởng cho con út:

• Truyền thông, báo chí.
• Thiết kế, mỹ thuật.
• Vận động viên chuyên nghiệp.
• Quảng cáo, bán hàng.
• Công nghệ thông tin.
• Các loại hình công việc có tính linh động, sáng tạo cao, hoặc đòi hỏi sự tự tin, khả năng thể hiện bản thân.

Những nghề nghiệp lý tưởng cho con giữa:

• Truyền thông, ngoại giao.
• Y tá, luật, dịch vụ cộng đồng.
• Cứu hỏa.
• Điều hành máy móc.
• Doanh nhân.
• Các loại hình công việc đòi hỏi khả năng thương lượng, ngoại giao.

***Con một thường được cho là sở hữu các loại hình tính cách của cả con đầu lòng & con út. Thế nên, ảnh hưởng này cũng có thể giúp họ đảm nhiệm được các loại hình công việc lý tưởng của cả 2 nhóm này. Các cặp sinh đôi cũng tương tự.

Bạn đọc có nghĩ Lý thuyết của Bowen về thứ tự ra đời trên là chính xác không? Các bạn là con cả, con út, con giữa hay con một trong gia đình? Hãy cùng chia sẻ trong phần bình luận nhé!

Nguồn:

Best Psychology Degrees: The birth order effect (bestpsychologydegress.com).

Butterworth, I. (2010): Sibling position in Bowen Theory (isaacbutterworth.com).

Cane, W. (2008): "Birth Order, Book of Love," How the #1 Personality Predictor Can Help You Find the One.

Zupek, R. (2008): Can birth order determine your career? (edition.cnn.com).