Thiên nhiên trong tập thơ “Nhật ký trong tù” ?

Cảm hứng đối với thiên nhiên là biểu hiện một thái độ muốn vượt lên cái hiện thực bị giam cầm. trong bài “Trên đường” “Mặc dù bị trói chân tay, Chim ca rộn núi, hương bay ngát rừng; Vui say, ai cấm ta đừng, Đường xa, âu cũng bớt chừng quạnh hiu.” Đi đày, bị “trói chân tay” giải đi thì thật là đau khổ. Thế nhưng câu thơ không chi đầy hình tượng mà còn dào dạt niềm vui. Nhà thơ với tâm thể “tinh thắn ở ngoài lao”, ung dung tự tại, làm chủ hoàn cảnh hướng đến thiên nhiên trữ tình nên thơ với lòng yêu đời tha thiết. Tâm hồn nhà thơ rất đẹp. Thiên nhiên là nơi nương tựa tâm hồn. thiên nhiên là bạn bầu tri ki. Một tiếng chim rừng, một mùi hương lạ. Một ánh sao đêm, một tiếng dế nhặt khoan “đón mừng thu”. Một cánh chim chiều, một áng mày nhẹ trôi. Một ánh trăng lọt qua song sắt nhà tù, một ánh nắng ban mai chiêu vào cửa ngục. Tất cả đều được nhà thơ yêu mến nâng niu. Và có cánh trời hứng ấm áp vui tươi, tráng lệ. Câu cuối “Đường xa cũng bớt chừng quanh hiu” là một tứ thơ đẹp, độc đáo nói lên sức mạnh kì diêu của cái đẹp trong thiên nhiên bài thơ “Trên đựờng” được sáng tạo nên bằng cảm hứng thiên nhiên trữ tình và cảm hứng tự do. Một tâm hồn thanh cao, một phong thái ung dung đã đến với thiên nhiên bằng tình yêu và tìm thấy ở thiên nhiên nhiêu sức mạnh. Chất thép và chất tình hài hòa làm nên vẻ đẹp bài thơ này. Thiên nhiên là người bạn tâm tình của thi sĩ nên trong thơ Bác luôn gắn bó với con người, ấm cúng tình người: “ Cô em xóm núi xay ngô tối, Xay hết lò than đã rực hồng” (Chiều tối) Mặc dù ở trong tù thiếu thốn về vật chất, thể xác bị hành hạ nhưng tình cảm của Bác vẫn luôn chan chứa tâm hồn thi sĩ . “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ” ( Ngắm Trăng) “Hương hoa bay thấu vào trong ngục Kể với tù nhân nỗi bất bình” ( Vãn Cảnh) Trong thơ Hồ Chí Minh đất nước, thiên nhiên, con người là một tổng thể hài hòa. Con người trong thơ Bác có một mối quan hệ đồng cảm vời thiên nhiên. Cảnh với người, sự vật khách quan và cái tôi của chủ thể chữ tình soi bóng vào nhau , hòa quện khăng khít vào nhau Trong mười ba tháng ở tù Bác đã trải qua nhiều cuộc chuyển lao những chuyến đi thật vất vả cực nhục nhưng trong bất kì hoàn cảnh nào người cũng luôn hướng về thiên nhiên , chia sẻ giao hòa với thiên nhiên. “ Mặc dù bị trói chân tay, Chim ca rộn núi hương bay ngát rừng Vui say ai cấm ta rừng Đường xa âu cũng bớt chừng quạnh hiu” ( Trên đường đi ) Trên con đường chuyển nhà giam, Bác đã vượt lên trên những đau xót thể xác tâm hồn hòa điệu vào nhịp sống vui tươi của thiên nhiên xung quanh. Trong mối quan hệ với thiên nhiên con người bao giờ cũng chiếm vị trí trung tâm và là chủ thể của bức tranh thiên nhiên đó. “ Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không Cô em xóm núi xay ngô tối Xay hết lò than đã rực hồng” Trong thơ ca trung đại con người thường mờ nhạt trước thiên nhiên ( Qua đèo ngang) . Thiên nhiên trong thơ Bác không tĩnh lặng hoang vắng mà luôn có sự vận động phát triển từ đêm tối sang ánh sáng, nỗi buồn sang niềm vui “Gà gáy một lần đêm chửa tan Chòm sao nâng nguyệt vượt lên ngàn Người đi cất bước trên đường thẳm Giáp mặt, đêm thu, trận gió hàn. Phương đông màu trắng chuyển sang hồng Bóng tối đến tàn, quét sạch không Hơi ấm bao la trùm vũ trụ Người đi , thi hứng bỗng thêm nồng” ( Giải đi sớm ) Tuy vậy thiên nhiên trong thơ Bác nói chung và tập Nhật Kí Trong Tù nói riêng không phải bao giờ cũng tươi đẹp cũng chiều chuộng che chở cho con người. Trong những năm tháng hoạt động cách mạng nhất là những khi phải chịu cảnh áp giải tù đày thiên nhiên thực sự là môi trường thử thách đó là cảnh đêm tối mưa gió lạnh lẽo. “ Gió sắc tựa gươm mài đá núi Rét như dùi nhọn chích cành cây” (Hoàng hôn) “ Còn tối như bưng đã phải đi Đường đi khúc khủy lại gồ ghề” (Trượt ngã ) Thế nhưng cho dù thiên nhiên có khắc nhiệt dữ dội đến đâu thì lòng quyết tâm đi tới của người chiến sĩ vẫn vượt lên chiến thắng “Một ngày hửng nắng, chín ngày mưa, Trời thật vô tình, đáng giận chưa! Giày rách, đường lầy, chân lấm láp, Vẫn còn dấn bước dặm đường xa.” ( Mưa Lâu ) Đối với Bác , những cảnh tượng thiên nhiên ko đơn thuần là những khó khăn phải chịu đựng một cách thụ động, mà quan trọng hơn đây còn là những điều kiện cần thiết , những thử thách con người phải chủ động vượt qua để rèn luyện ý trí , nghị lực thêm kiên cường “ Đi đường mới biết gian lao Núi cao rồi lại núi cao trập trùng Núi cao lên đến tận cùng Thu vào tầm mắt muôn trùng nước non” (Đi đường ) Ở bài thơ tự khuyên mình , Bác khẳng định : trong cảnh mùa đông tàn tạ cần phải tin tưởng mùa xuân huy hoàng sẽ tới, từ đó con người ta sẽ có thêm sức mạnh để vượt qua những khó khăn thử thách: “ Ví không có cảnh đông tàn Thì đâu có cảnh huy hoàng ngày xuân Nghĩ mình trong lúc gian truân Tai ương rèn luyện tinh thần thêm hăng” (Tự khuyên mình) Suy đến cùng, tình cảm thiên nhiên trong thơ Bác chính là tình cảm nhân đạo. Thứ tình cảm này thấm tới từng sự vật bình thường của thiên nhiên xung quanh. Với Bác, một bông hoa hồng bị người đời quên lãng . Tạo hóa thờ ơ , vô tình dường như cũng có hồn với người và Bác đã nghe thấy cả tâm sự đau đớn xót xa của bông hồng trong “Cảnh chiều hôm”: “ Hoa hồng nở hoa hồng lại rung Hoa tàn hoa nở cũng vô tình Hương hoa bay thấu vào trong ngục Kể với tù nhân nỗi bất bình”