Tâm lý học là gì?

Tâm lý học là ngành khoa học nghiên cứu về tâm trí và hành vi, về mọi mặt của ý thức, vô thức và tư duy. Đây là một bộ môn học thuật thuộc khoa học xã hội, tìm hiểu về các cá nhân và nhóm bằng cách thiết lập những nguyên tắc chung và nghiên cứu những trường hợp cụ thể. Trong lĩnh vực này, người có chuyên môn ứng dụng hoặc nghiên cứu lý thuyết được gọi là nhà tâm lý học, hoặc có thể được phân loại riêng thành nhiều phân ngành như nhà nghiên cứu xã hội, nhà nghiên cứu hành vi hay nhà nghiên cứu nhận thức. Nhiệm vụ của nhà tâm lý học là tìm hiểu vai trò của chức năng tâm thần (mental functions) trong hành vi cá nhân hay hành vi xã hội, cùng với việc khám phá những quy trình sinh-thần kinh và sinh lý, là cơ sở của chức năng và hành vi nhận thức. Nhà tâm lý học khám phá các quy trình tâm thần và hành vi, bao gồm những khái niệm như tri giác, nhận thức, chú ý, cảm xúc, trí tuệ, hiện tượng học, động cơ, chức năng não, và nhân cách; mở rộng ra những lĩnh vực về giao tiếp con người như mối quan hệ cá nhân, bao gồm bình tâm năng, gia tâm năng và những khái niệm có liên quan khác. Các trạng thái và hoạt động của tâm trí vô thức cũng được nghiên cứu và xem xét trong tâm lý học. Nhà tâm lý học sử dụng nghiên cứu thực nghiệm để diễn giải mối quan hệ nhân quả và tương quan giữa những yếu tố tâm lý. Ngoài việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu thực nghiệm và quy nạp, một số nhà tâm lý học - nhất là các nhà tâm lý học lâm sàng và tư vấn theo chủ nghĩa chiết trung (Eclecticism) hoặc chủ nghĩa diễn giải (interpretivism) - đôi khi cũng dựa vào thông diễn học và các phương pháp diễn dịch khác. Tâm lý học được miêu tả như một ngành "khoa học trung tâm", với những khám phá trong ngành có liên quan trực tiếp đến những nghiên cứu và quan điểm của những bộ môn khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, y học, nhân văn học và triết học. Bên cạnh việc những kiến thức tâm lý học thường được ứng dụng vào việc đánh giá tâm lý và trị liệu cho các vấn đề về sức khỏe tâm thần, nó còn trực tiếp hỗ trợ cho việc nắm bắt và xử lý những vấn đề thuộc về hành vi và hoạt động của con người. Dưới nhiều góc nhìn khác nhau, tâm lý học có mục đích cuối cùng là mang lại ích lợi cho xã hội. Phần đông những nhà tâm lý học có liên quan đến những nhiệm vụ trị liệu, ứng dụng trong điều trị lâm sàng, nhiệm vụ tư vấn hoặc làm việc trong trường học. Nhiều người thực hiện nghiên cứu khoa học về nhiều chủ đề có liên quan đến quy trình tâm thần hoặc hành vi, và thường làm việc trong những khoa tâm lý học trực thuộc các trường đại học, hoặc làm công tác giảng dạy và đào tạo tại các môi trường học thuật khác (như trường y hay bệnh viện). Một số làm về tâm lý học nghề nghiệp trong các tổ chức, công ty; hoặc trong những lĩnh vực khác như tâm lý học phát triển và lão hóa, tâm lý trong thể thao, tâm lý truyền thông, tâm lý trong lĩnh vực pháp y.