Tại sao lại có hội chứng trầm cảm theo mùa?

Hội chứng trầm cảm theo mùa có tên gọi tiếng Anh là Seasonal Affective Disorder (SAD). Đây là một hội chứng tâm lý trong đó một cá nhân với sức khỏe tâm thần ổn định có những triệu chứng trầm cảm vào một khoảng thời gian gần như cố định hằng năm. Có hai mốc thời gian phổ biến được quan sát ở những người gặp hội chứng này:

(1) Từ mùa thu đến cuối mùa đông.

(2) Vào mùa xuân hoặc đầu hè (ít xảy ra hơn).

Một trong những biểu hiện tiêu biểu là ngủ quá giấc, cảm thấy mệt mỏi và ủ rủ suốt ngày, và đôi khi là tặng mạnh lo âu đối với khoảng thời gian mùa hè, v.v. [1]

Hiện tại giới khoa học vẫn chưa xác định cụ thể điều gì dẫn đến hội chứng SAD. Ở nhiều động vật, việc thay đổi hành vi sống vào mùa thu-đông là điều không hiếm có. Một trong những hành vi cực đoan nhất là ngủ đông (Hibernation), song bên cạnh đó vẫn có nhiều sự thay đổi lớn nhỏ khác nhau để đảm bảo sinh tồn qua khoảng thời gian đặc biệt khan hiếm thức ăn và ánh sáng mặt trời này. Một giả định chỉ ra rằng bởi vì bề dày lịch sự nghèo đói của loài người, việc trở nên ủ rũ và mệt mỏi là một trong những cách thích ứng để giảm nhu cầu nạp năng lượng [2]. Bên cạnh đó, thống kê cho thấy phụ nữ gặp phải hội chứng SAD nặng hơn, từ đó gợi ý rằng đây cũng là một cách để điều tiết việc sinh sản. [3] Ở nhiều loài động vật khác cũng có thể thấy mùa giao phối thường diễn ra vào mùa xuân hoặc hè, khi nguồn thức ăn giàu có và nguồn nhiệt lượng dồi dào hơn.

Một vài giả thuyết khác cũng được đưa ra về nguyên nhân dẫn đến hội chứng.

- Trường hợp đầu tiên liên quan đến sự thiếu hụt hormone Serotonin do sự thiếu sáng - một loại hormone đóng vai trò trong việc ổn định cảm xúc, tạo cảm giác hạnh phúc, vui vẻ. Tuy nhiên, giả thuyết này đã bị bác bỏ.

- Trường hợp thứ hai liên quan đến sự tiết ra hormone Melatonin - một loại hormone giúp điều phối giấc ngủ được tiết ra bởi tuyến tùng (pineal gland) trong không gian tối hoặc thiếu sáng. Đối với khoảng thời gian thu-đông, sự thiếu sáng có thể gây ảnh hưởng đến sự cân bằng của hormone này trong cơ thể, từ đó tạo ra sự mệt mỏi và ngái ngủ ở người gặp hội chứng. [4]

- Một vài nghiên cứu khác lại nhìn vào sự liên hệ giữa tính cách con người và hội chứng. Sự liên hệ giữa tính cách nhạy cảm thái quá, dễ chiều lòng, thích xử lý vấn đề bằng việc né tránh, v.v. đã được quan sát thường xuyên ở những người gặp SAD. [5]

Việc chúng ta thỉnh thoảng thấy chán nản vì trời mưa liên tục hay bầu không khí lạnh lẽo vào mùa đông là lẽ thường tình. Tuy nhiên, nếu nhận thấy nó ảnh hưởng đến đời sống thường ngày của bạn, đặc biệt đối với giấc ngủ và khẩu vị ăn uống, thì hãy đến gặp bác sĩ sớm nhất có thể nhé.

[1]

[2] Kalbitzer J, Kalbitzer U, Knudsen GM, Cumming P, Heinz A (December 2013). "How the cerebral serotonin homeostasis predicts environmental changes: a model to explain seasonal changes of brain 5-HTT as intermediate phenotype of the 5-HTTLPR". Psychopharmacology. 230 (3): 333–43.

[3] Nesse RM, William GC (1996), Why we get sick (First ed.) New York vintange books.

[4]

[5]