Tại sao khi càng bị càng cấm cản thì ta càng muốn làm?

Tôi nghĩ đây một hiện tượng tâm lí có tên là Reverse Psychology - Hiện tượng Tâm lí học đảo ngược của con người. 

Khi mọi người cảm thấy rằng quyền tự do của họ bị đe dọa - ví dụ: cha mẹ cấm đi chơi, người yêu cấm chơi game - họ sẽ có các phản ứng: tức giận, đề phòng hoặc hành động ngược lại để loại bỏ đi mối đe dọa đó và tạo cho bản thân cảm giác được khẳng định quyền tự chủ của mình.

Bời vì khi con người bị áp lực phải thực hiện một hành động nào đó, họ có xu hướng làm ngược lại nhằm khẳng định sự tự do và quyền tự chủ của mình. Điều này được đúc kết dựa trên lý thuyết về phản kháng trong tâm lý (psychological reactance) của nhà tâm lý học Jack Brehm.

“… sự khó chịu xuất phát từ việc tự do cá nhân bị đe dọa sẽ là động lực để một người tiến đến tái thiết lập quyền tự do đó. Trạng thái phản kháng này làm tăng khả năng họ làm khác đi so với những gì đang được trông đợi bởi người ra yêu cầu. Trong trường hợp này, bên ra yêu cầu có thể thành công nếu trình bày sai mong muốn thật, với giả định rằng xu hướng chống lại của đối phương sẽ dẫn đến việc thực hiện điều mà người ra yêu cầu thầm mong muốn.”

Dựa trên lý thuyết này, có thể thấy tâm lý học nghịch đảo sẽ hoạt động đặc biệt hiệu quả với những người có khuynh hướng chống đối khi được yêu cầu. Tuy nhiên, vì có nhiều dạng phản kháng khác nhau – có người chống đối mọi lúc, có người chỉ làm vậy trong các bối cảnh hoặc với những đối tượng cụ thể (như lực lượng hành pháp hoặc người có quyền hành) – nên hiệu lực của tâm lý học nghịch đảo trong trường hợp này cũng chỉ ở mức tương đối.

Ngoài ra, tâm lý học nghịch đảo có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nữa, ví dụ như mối quan hệ giữa hai người – nếu bạn không thích người ra yêu cầu, bạn có nhiều khả năng làm trái với điều họ nói chỉ để cho bõ ghét.

Một trong những điều đầu tiên một đứa trẻ học cách nói và hiểu đó là từ “không”.

Trẻ mới biết đi được yêu cầu;à không được ném bóng vào nhà, nhưng dù sao chúng vẫn làm lại đó thôi. 

Một thanh thiếu niên tròn mắt, lì lượm khi được yêu cầu thắt dây an toàn và khi không có ai nhìn, họ sẽ thắt dây an toàn. 

Một người đàn ông trưởng thành tức giận và phòng thủ khi được yêu cầu nên ăn rau và tập thể dục sẽ tốt cho sức khỏe hơn với chính ông ấy, nhưng vì phản ứng tự vệ và không thích bị dạy đời nên ông ấy đã từ chối. 

Là con người, chúng ta khao khát sự độc lập và tự chủ. Chúng tôi muốn trở thành những người đưa ra các quyết định và đưa ra các quy tắc. Các chuyên gia gọi đây là cảm giác hay cần phải nổi dậy phản ứng tâm lý. Đó là phản ứng của bộ não khi bạn cảm thấy bị đe dọa đến sự tự do của mình hoặc nghĩ rằng sự lựa chọn của bạn đang bị hạn chế.

Phản ứng này có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu, hoảng sợ hoặc tức giận không cần thiết khi các quy tắc hoặc hướng dẫn được đưa ra. Nó có thể khiến bạn làm ngược lại hoàn toàn với những gì bạn đang được yêu cầu hoặc yêu cầu làm, ngay cả khi liên quan đến an toàn. Trong một số trường hợp, khi phản ứng tâm lý của chúng ta trở nên điên cuồng, nó có thể dẫn đến đánh nhau, các vấn đề trong mối quan hệ và các vấn đề khác.