Tại sao cần hướng nghiệp sớm?

Theo thống kê, nước ta đang hiện có hơn 200.000 cử nhân, thạc sĩ thất nghiệp, được cho là do tuyển sinh quá nhiều nguồn cung so với nhu cầu lao động. Chính vì vậy, việc xây dựng định hướng nghề nghiệp cho thế hệ trẻ trở nên rất quan trọng, tránh cho người trẻ phải đi những con đường vòng vèo gây mất rất nhiều thời gian, công sức và tiền bạc.

Việc chọn nghề sai xuất phát từ các nguyên nhân như: để người thân trong gia đình quyết định thay hoặc thúc ép mà không hề phù hợp với tính cách và năng lực; chọn nghề vì sự hào nhoáng, được đánh bóng bên ngoài của truyền thông mà quên mất mỗi ngành nghề đều có một góc khuất khác nhau; chọn nghề theo sự dụ dỗ của bạn bè; chọn nghề vì bằng cấp… hoặc vì cơ sở đào tạo không chất lượng, chỉ chú trọng lý thuyết mà quên đi thực hành dẫn đến đầu ra kém.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc chọn nhầm ngành và nghề nhưng lý do thực chất vẫn là do ở Việt Nam các hoạt động hướng nghiệp chưa thực sự làm tốt vai trò của nó. Mình nghĩ ba mẹ - những người kề cạnh con cái nên có tác động và hướng nghiệp cho con từ nhỏ bằng việc cho con những hiểu biết về ngành nghề. Tuy nhiên không nên định hướng con theo sở thích cá nhân mà để con được tiếp xúc một các tự nhiên. Ví dụ đơn giản thôi bạn gặp trên đường một người làm một ngành nghề nào đó có thể nói cho con về tính chất công việc, nhiệm vụ của người đó. Lớn hơn thì tâm sự và tìm hiểu sở thích của con đồng thời cho con tham dự các hoạt động hướng nghiệp chất lượng. Giờ nhiều phụ huynh vẫn hướng nghiệp theo khuynh hướng áp đặt suy nghĩ của bản thân lên côn cái nên nhiều học sinh không thể tìm ra đúng đam mê của mình.

Hướng nghiệp sớm có thật sự tốt không? Câu hỏi này khó trả lời. Không biết sớm ở đây là từ khi nào và lúc nào? Không phải cái gì sớm cũng tốt mà chất lượng mới thực sự quan trọng. Hướng nghiệp sớm nhưng ai hướng nghiệp, nếu hướng nghiệp mà cha mẹ định hướng cho con cái theo những cái khung thì có tốt không? Như ban đặt câu hỏi có nói hướng nghiệp sớm rất dễ dẫn đến nhưng hiểu lầm, suy nghĩ có thể lệch lạc vì trẻ còn nhỏ. Ngay bản thân những sinh viên vẫn còn những hiểu lầm, khúc mắc về ngành nghề thì thử hỏi những đứa trẻ làm sao hiểu đúng được. Mình nghĩ là trẻ quá nhỏ chưa thực sự cần hướng nghiệp, cha mẹ chỉ cần quan sát là đủ, đến khoảng những năm cấp 3 khi chính con em có nhu cầu hướng nghiệp thì cùng đồng hành và tìm các tổ chức hướng nghiệp để tư vấn.

Hướng nghiệp là câu chuyện dài hơi

TS Lê Đông Phương, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Đại học và Nghề nghiệp, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho biết, hiện nay nhiều học sinh lớp tốt nghiệp lớp 12 vẫn chưa biết mình muốn làm nghề gì, việc chọn lựa ngành chủ yếu vì “nghe nói” có thu nhập cao.

Kết quả của một khảo sát trực tuyến 1.700 học sinh ở 63 tỉnh, thành do TS Phương thực hiện cho thấy, hầu hết các em ưa thích ngành nghề công an, quân đội, sau đó là bác sĩ, giáo viên.

Đáng chú ý, có tới 2% học sinh Việt Nam bày tỏ mong muốn làm nghề ca sĩ. Đây là một tỷ lệ khá lớn, trong khi danh mục nghề Việt Nam có tới 900 nghề. Với 900 nghề, để có thể giới thiệu tới học sinh, trong 1-2 năm khó có thể hoàn thành.

Theo TS Phương, do không được giới thiệu đầy đủ, nên có tới 90% học sinh chỉ nghĩ tới một số nghề. Có những nghề các em không hề nghĩ đến, thậm chí không biết đó là nghề. Một trong những nguyên do là từ nhỏ, các con chỉ làm quen một vài nghề mà người trong gia đình đang làm, dẫn tới ấn tượng về mặt tâm lý.

Cho rằng hiện còn có những nhầm lẫn khi đồng nhất ngành và nghề, học gì làm nấy, TS Phương khẳng định, học một ngành có thể làm nhiều nghề và muốn làm một nghề có thể học từ nhiều ngành.

Từ góc độ nhà nghiên cứu, qua tiếp xúc với giáo viên, học sinh, TS Phương nhận định, có lẽ bản thân nhiều gia đình đang nặng về “học gì để sau này kiếm nhiều tiền”. Có những trường hợp tuy sở thích nghề nghiệp rõ ràng nhưng gia đình định hướng theo nghề khác.

Đây là một đoạn ngắn được trích trong báo dân trí và mình thấy nó khá đúng. Ngay cả bản thân mình cũng vậy, khi chọn trường, chọn ngành chỉ nghĩ đến những ngành trong tầm hiểu biết của mình ví dụ như công an, bác sĩ, giáo viên hoặc những việc liên quan đến kinh doanh mà không đi tìm hiểu về các ngành khác. Một phần vì những ngành này mang lại thu nhập ổn định và cần nguồn nhân lực lớn bên cạnh đó thì bản thân cũng không được định hướng, hướng nghiệp tốt. Hi vọng là hướng nghiệp sẽ trở thành một môn trong chương trình học cho học sinh để các em có lựa chọn đúng đắn, phù hợp.

Nếu có người hướng nghiệp sớm, có lẽ em đã không thất nghiệp như bây giờ. Đợt này em chuyển qua ngành IT học lại, hi vọng tương lai sáng sủa hơn.

Theo mình, hướng nghiệp càng sớm bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu.

Ngay từ khi trẻ còn nhỏ, cha mẹ đặt sự chú ý vào con, quan sát sự phát triển của con để tìm hiểu con mạnh kĩ năng nào, mạnh giác quan nào từ đó đầu tư cho con đúng mực hơn, hiệu quả hơn.

Ngoài ra hướng nghiệp không phải là chọn một nghề sau đó gắn chặt với nghề đó mãi mãi, hướng nghiệp là định hướng những lựa chọn và so chiếu với bản thân con để xem đâu mới là lựa chọn phù hợp. Chưa kể 10 năm nữa đã quá khác so với hiện tại nên điều mình tâm đắc bây giờ chắc gì đã đúng cho 10 năm sau do đó thứ cần làm khi hướng nghiệp là chuẩn bị hành trang, chuẩn bị tinh thần, chuẩn bị thái độ ứng phó với mọi thứ.

Khi mọi hành trang đủ rồi, vững rồi thì biến cố gì tới cũng hoàn toàn có thể xoay chuyển được.

Thêm nữa ngày xưa cha mẹ hướng mình học Tài chính nhưng đi học rồi cũng đâu có đủ để ra trường là làm được việc ngay đâu nên mọi thứ không hẳn là cứ chọn một nghề rồi yên tâm duy trì nó mãi mãi.

Hãy cứ thả lỏng bản thân, đồng hành cùng con để tìm ra sự lựa chọn tốt nhất cho con!