Startup làm gì để hấp dẫn đầu tư

Nhân dịp vừa bán thành công Base cho FPT, anh Hùng - Founder & CEO của 

HẤP DẪN ĐẦU TƯ

Mỗi khi tôi đọc các bài báo về việc "làm thế nào để một startup hấp dẫn đầu tư (attractive to investors"), tôi cảm thấy khá "bối rối". Tôi không thể nghĩ nếu cách đây 04-05 năm chúng tôi đã thành lập Base chỉ để "hấp dẫn đầu tư", bởi vì điều này vừa lạ kỳ lạ vừa không thông minh. Chúng ta đã phải nghe quá nhiều về thông tin các quỹ hàng năm bỏ ra bao nhiêu tiền cho các thương vụ, một ai đó giàu lên sau một đêm, hay truyền thông liên tục về shark tank (mà tôi cho rằng khác rất nhiều so với thực tế đầu tư - ít nhất với các startup công nghệ) nên bị ám ảnh quá nhiều câu chuyện về tiền.

Trên thực tế, tôi không biết có một founder nào xây dựng được một công ty thực sự thành công với sứ mệnh ban đầu là "để gọi vốn" cả.

[WHY SHOULD I TAKE YOUR INVESTMENT?]

Nếu bạn có cơ hội vượt qua 1-2 năm đầu khởi nghiệp với rất nhiều gian khó, bạn sẽ nhận ra một sự thật hiển nhiên - bạn sẽ phải tiếp tục làm việc vô cùng vất vả trong 5-10 năm tiếp theo - đó là trong trường hợp startup của bạn có cơ hội thành công. Nó là một khoảng thời gian bất định, hoài nghi, đầy lo âu, quá nhiều đánh đổi và dường như không có điểm dừng. Điều thôi thúc bạn tiếp tục - không phải là nhận thêm đầu tư (bạn sẽ mất cảm giác đó rất nhanh sau 2-3 vòng gọi vốn) - chính là trách nhiệm và niềm tin của khách hàng và của những người anh em đi theo bạn. Họ đã thực sự "dành cả tuổi thanh xuân" để cùng bạn vượt qua những lúc khó khăn nhất.

Đó là thời điểm bạn sẽ phải hỏi VCs (hoặc tự hỏi chính mình) - "Why should I take your investment?". Đây là một câu hỏi khó, vì từ lúc này trở đi, đứng sau bạn còn là nhiều người đặt niềm tin ở bạn. Nó sẽ phải là một cuộc chơi công bằng - và chính bản thân bạn phải được thuyết phục về điều này. Đầu tư chắc chắn là một gánh nặng rất lớn và không phải với ai thì cũng tốt như nhau.

Chúng tôi đã có những nhà đầu tư tuyệt vời trong chặng đường trước đây, và tôi luôn thừa nhận rằng điều đó đến từ may mắn nhiều hơn là kỹ năng. Họ luôn tin tưởng vào Base, dù cả năm chúng tôi chỉ họp một vài lần, có thể đơn giản vì họ thích sự tập trung của chúng tôi, hoặc có thể vì chúng tôi đã luôn deliver nhiều hơn kỳ vọng trong tất cả các năm. Trong khoảng thời gian đó, tôi cũng đã làm việc với hầu hết các quỹ đầu tư trong khu vực. Điều rất khó cho founders nói chung là luôn phải "being nice" + "managing emotions" (or pretend to) trong đàm phán. Khi tôi làm việc với họ, tôi luôn nói với họ rằng "I know the VC game but we won't play it." Cũng không phải tất cả đều hiểu điều đó thực sự nghĩa là gì. Nhưng dù bạn có "nice & humble" như thế nào đi nữa, điều cốt lõi nhất trong đàm phán vẫn là để giúp bạn tìm ra một câu trả lời duy nhất - họ (các nhà đầu tư) có thực sự tin tưởng và tôn trọng con đường bạn đang đi và tôn trọng những người anh em của bạn hay không. Nếu câu trả lời là không, thì dù định giá có hấp dẫn như thế nào đi nữa, bạn cũng nên từ chối.

[FOUNDERS' MOST IMPORTANT TRAIT]

Ở chiều ngược lại, VCs cần điều gì nhất ở một founders? Câu hỏi quá rộng, nên tôi muốn trích lại quan điểm của Paul Graham (founder @ YCombinator): "Đó chính là sự nghiêm túc và nghiêm chỉnh (earnestness) - họ (founders) muốn làm điều gì đó với một lý do đúng đắn được thôi thúc từ bên trong (a right reason) và cố gắng hết sức mình để làm nó (trying very very hard)". Theo Paul Graham, ngay cả như vậy cũng không chắc startup sẽ thành công, nhưng nếu không được thế thì toàn bộ câu chuyện đầu tư là hoàn toàn vô nghĩa.

Một người anh đã đầu tư vào Base từ ngày đầu tiên với một triết lý đơn giản hết sức: "Only invest in chosen people". Câu chuyện anh hay kể - đầu tư vào Base không có gì khác ngoài việc unlock full potential của những người xây dựng lên nó.

Đến bây giờ anh ấy vẫn không thể nói cho tôi biết chính xác vì sao "we are chosen". Có thể chính bản thân anh cũng không thể cắt nghĩa một cách rõ ràng và đó chỉ là lý giải cho sự tin tưởng, nên trên thực tế, việc đầu tư được thực hiện dù không cần một termsheet nào cả.

Gần đây, cho đến khi chúng tôi đã làm việc gần 3 tháng và đứng trước một số lời đề nghị tuyệt vời cho series A, tôi đã may mắn gặp lại một người anh đáng kính - anh Trương Gia Bình - đúng vào thời điểm quan trọng nhất. Thật kỳ lạ khi câu chuyện với anh Bình cũng giống hệt câu của 05 năm trước: How to unlock để Base đi nhanh và cao hơn - thêm 1 lần nữa. Đối với nhiều người, dưới góc nhìn business, Base x FPT là một sự kết hợp bất ngờ và "lạ", nhưng tôi muốn chia sẻ rằng, nếu không phải là anh Bình và FPT thì mọi chuyện sẽ không bao giờ diễn ra. Mọi thứ không có gì hơn là niềm tin và kỳ vọng cho một chặng đường mới, một ước mơ mới lớn hơn. Cùng nhau.

Đó thực sự là câu chuyện chúng tôi sẽ theo đuổi trong 30 năm tiếp theo. Tôi không có ý định sẽ kể câu chuyện đó lúc này, có thể sau một vài năm nữa. Cho ngày hôm nay, tôi nghĩ đến một câu nói trong Inside Bill Brain và muốn chia sẻ với các bạn founders:

"Whenever I face something really difficult, there is only one answer: WORK HARDER."

....

Khi tôi gặp một số founders của các quỹ VC nổi tiếng trong khu vực, họ chia sẻ rằng điều đáng tiếc nhất là Việt Nam thiếu đi những founders thành công rồi trở thành VC. Có thể vì thế mà Ben Horowitz sau khi exit đã (khá "cay") cùng Andreessen lập ra quỹ AZ16 tập trung đầu tư vào các product companies với engineer/technical CEOs. Họ đã thấy một sự misalignment quá lớn giữa góc nhìn của VCs vs Founders. Đó là câu chuyện của Sillicon Valley. Còn ở Việt Nam, tôi tin rằng tất cả các "founders thực sự" đều phải đánh đổi rất nhiều và làm việc vô cùng vất vả, họ xứng đáng có được những nhà đầu tư tin tưởng và tôn trọng ước mơ của họ. Nếu không thì việc đầu tư quả thật vô nghĩa.

Ảnh: Anh Bình chia sẻ câu chuyện của Base.

Hi vọng chia sẻ của anh Hùng sẽ giúp ích được cho các noronion trên con đường khởi nghiệp của mình.