<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Anh dịch lời tiên tri được ko? hóng😆 🤣 </p></div></div>

<div class="content-editable"><div data-type="paragraph_node" data-align="" align=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" align=""><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p align="">Hôm nay ai cũng nói về vụ ám sát Iulius Caesar, nhưng không thấy ai bàn về người đã cảnh báo ổng là Spurinna </p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p align="">"Et immolantem haruspex Spurinna monuit, caveret periculum, quod non ultra Martias Idus proferretur" (Suetonius, <i>Divus Iulius</i> 81)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p align="">Spurinna là một cái tên Rasna (Rasenna/Etrusca)! Đúng, và người Rasna thì rất chuyên về mảng tiên tri, và người La Mã cũng học từ họ rất nhiều tập tục, lễ nghi, và nhiều thứ khác. Nếu tôi là Caesar, tôi không ngu dại mà không nghe theo lời tiên tri của một tư tế Rasna <span data-type="inline-node"><img data-key="4f30aa58-269b-4fcf-bc37-03ad8e044b2e" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/03/15/1f602-1647322141_1024.png" data-type="image-node" width="16" height="16" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/03/15/1f602-1647322141.png" alt="https://cdn.noron.vn/2022/03/15/1f602-1647322141.png"></span></p></div></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" align="center"><img data-key="4e69af4b-3e10-4b5b-ba60-f119a8044f28" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/03/15/2765149251605130-1647322112_1024.jpg" data-type="image-node" false="" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/03/15/2765149251605130-1647322112.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/03/15/2765149251605130-1647322112.jpg"></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p align="">Ảnh: <i>Spurinna</i>, từ cuốn <i>Historia deorum fatidicorum, vatum, sybyllarum, phœbadum, apud priscos illustrium: cum corum iconibus. Præposita est dissertatio de divinatione et oraculis</i>, tác giả: Pierre Mussard. 1675.</p></div></div></div>

Vinh danh thành viên tích cực tuần

Thành viên tích cực tuần

Self-Employment

Universitas Sancti Thomae Houstoniensis

Houston Community College

Chuyên tiếng Latin / Cổ học Hy-La

Trao đổi kiến thức về lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới. 
Chia sẻ từ nhiều góc nhìn chứ không đơn thuần chỉ là những năm tháng khô khan trên sách vở.

Trao đổi kiến thức về lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới. Chia sẻ từ nhiều góc nhìn chứ không đơn thuần chỉ là những năm tháng khô khan trên sách vở.

Lịch sử

Rasna

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Bản cập nhật có những thay đổi chính sau:</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="left" class="ql-align-left"><ol data-type="numbered-list-node"><li data-type="list-item-node"><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Không theo chuẩn của Hy Lạp cổ nữa (Athens chuẩn hóa bảng chữ cái Ion khoảng 403BC), mà chuyển sang cho giống phiên bản Hy Lạp tây hơn. Cụ thể có: Χ χ đổi thành tên κσῖ (ksi) (không phải χεῖ hay ξεῖ), nhưng ký âm/s/. Ψ ψ đổi tên thành ψεῖ (khei) (không phải χεῖ), và ký âm/kʰ/.</p></div></div></div></div></li><li data-type="list-item-node"><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tên của Ε ε sẽ là εἶ (ei), không phải ἔφσιλον, càng không phải ἔψιλον (vì ψ ký âm/kʰ/), vì chẳng cần phải phân biệt nó với gì khác; tương tự đối với Υ υ ta sẽ gọi tên là ὖ. Tuy nhiên, chúng ta có trường hợp dù không có ὦ hay ὦ μέγα, Ο ο vẫn giữ tên ὄμικρον (omicron) vì người Rasna cũng không dùng đến, nên sẽ giữ tên Hy Lạp. </p></div></div></div></div></li><li data-type="list-item-node"><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">𐌚/f/được chuyển tự sang Φ̓ φ̓ (bắt chước dấu ψιλὸν πνεῦμα).</p></div></div></div></div></li></ol><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><figure data-type="horizontal-rule-node" class="horizontal-rule">
        <div class="divider"><hr></div>
        
      </figure></div></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Dưới đây là liệt kê ngắn gọn. Hình như không thể hiển thị các ký tự Rasna gốc ở trang này, nhưng mình sẽ liệt kê với 3 chi tiết lần lượt là: <b>Chuyển tự Hy Lạp | tên | âm Rasna. </b>Bên dưới bảng chữ cái sẽ là một số giải thích cụ thể hơn (vì nếu bạn học tiếng Hy Lạp cổ có thể bạn sẽ thắc mắc vì sao nhiều tên hoặc âm rất khác!)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Α α | ἄλφα (alpha)|/a/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Β β | βῆτα (beta) | —</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Γ γ | γάμμα (gamma) |/k/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Δ δ | δέλτα (delta) | —</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ε ε | εἶ (ei) |/e/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ϝ ϝ | δίγαμμα (digamma) |/w/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ζ ζ | ζῆτα (zeta) |/t<sup>s</sup>/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Η η | ἥτα (heta) |/h/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Θ θ | θῆτα (theta) |/t<sup>h</sup>/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ι ι | ἰῶτα (iota) |/i/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Κ κ | κάππα (kappa) |/k/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Λ λ | λάμβδα (lambda) |/l/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Μ μ | μῦ (mu) |/m/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ν ν | νῦ (nu) |/n/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Σ̽ σ̽/ς̽ | סָמֶךְ, σάμεχ (samekh) | —</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ο ο | ὄμικρον (omicron) | —</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Π π | πεῖ (pei) |/p/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ϻ ϻ | σαν (san)/ṣādē |/s/,/ʃ/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ϙ, ϙ | ϙόππα (qoppa) |/k/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ρ ρ | ῥῶ (rho) |/r/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Σ σ/ς | σίγμα (sigma) |/s/,/ʃ/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Τ τ | ταῦ (tau) |/t/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Υ υ | ὖ (y) |/u/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Χ χ | κσεῖ (ksei) |/s/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Φ φ | φεῖ (phei) |/p<sup>h</sup>/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ψ ψ | ψεῖ (khei) |/k<sup>h</sup>/</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Φ̓ φ̓ | ef/φεῖ (phei) |/f/</p></div><figure data-type="horizontal-rule-node" class="horizontal-rule">
        <div class="divider"><hr></div>
        
      </figure><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><u>Nhận xét và bình luận chi tiết:</u></p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><span data-type="inline-node">Như đã nhắc ở đầu, người Rasna lấy từ một phiên bản chữ cái Hy Lạp tây, nên có sự khác biệt với bảng chữ cái Hy Lạp mà bạn được học trong lớp tiếng Hy Lạp cổ. Ví dụ: <b>𐌙</b> tên <b>ψεῖ</b> (khei), và dùng để kí âm/k<sup>h</sup>/chứ không phải/ps/; tương tự đối với </span></p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tên của <b>Ε ε</b> sẽ là <b>εἶ (ei)</b>, không phải <b>ἔφσιλον</b>, càng không phải ἔ<b>ψ</b>ιλον (vì ψ ký âm/k<sup>h</sup>/); tương tự đối với <b>Υ υ</b>.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Dù không có<b> ὦ </b>hay <b>ὦ μέγα</b>, <b>Ο ο </b>vẫn giữ tên <b>ὄμικρον (omicron) </b>vì người Rasna cũng không dùng đến, nên sẽ giữ tên Hy Lạp.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Chỉ có <b>סָמֶךְ, σαμεχ</b> và <b>ef/φεῖ (phei)/f/</b> là hoàn toàn quy ước chủ quan. Còn lại đều viết lại theo đúng ký tự Hy Lạp.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tên của các chữ cái được giữ dấu của tông (πολυτονικός) cho giống Hy Lạp, không có nghĩa là ngữ âm của Rasna phải có tông. Về nhấn âm thì tất cả tên của các chữ cái đều nhấn ở âm tiết đầu, trùng khớp với ngữ âm của tiếng Rasna (và các ngôn ngữ khác, ví dụ Latinh cổ).</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Một số chữ không thực sự được người Rasna dùng để viết văn bản nào vì họ không cần đến (ví dụ họ không có âm giống như/o/). Tuy nhiên mình vẫn liệt kê và đặt ra quy ước chuyển tả vì lý do những chữ cái đó vẫn được liệt kê trong bảng chữ cái cổ. Dưới đây là hai ví dụ:</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="2294831c-478b-415c-8d48-1af76b3b7a25" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/09/05/800px-etruscanbuccherocock-1630824470_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/09/05/800px-etruscanbuccherocock-1630824470_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/09/05/800px-etruscanbuccherocock-1630824470_1024.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node">Bình gà trống</figcaption></figure></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="13501f14-4bca-414e-848a-e3ff5d8ebb12" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/09/05/tablettemarsiliana-1630824469_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/09/05/tablettemarsiliana-1630824469_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/09/05/tablettemarsiliana-1630824469_1024.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node">Tabula Marsiliana</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Η η để ký âm/h/mà không cần dấu để đơn giản hóa. Có hai chữ khác mình đã phải quy ước dấu (<b>סָמֶךְ</b> và <b>ef</b>) dù không muốn.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Chữ <b>σαν</b> (<b>Ϻ</b> <b>ϻ</b>) cần phân biệt với <b>μῦ</b> (Μ μ). Bản nháp đầu mình viết dấu (Ϻ́ ϻ́) nhưng bỏ vì lý do muốn sử dụng dấu trợ giúp càng ít càng tốt.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">𐌚/f/được chuyển tự sang <b>Φ̓ φ̓</b>, cần phân biệt với Φ φ/p<sup>h</sup>/hay Π π/p/. Ban đầu, 𐌚 là trường hợp ngoại lệ của mình vì dùng theo chữ Latinh F́ f́. Nhưng bản cập nhật mình vẫn dùng chữ Hy Lạp <b>φῖ</b> và thêm dấu (bắt chước dấu ψιλὸν πνεῦμα). Người Rasna có từng dùng cả hai chữ cái Ϝ𐌇 để ký âm/f/. Thế kỉ VI TCN, họ lấy 𐌚 để thay thế, có thể là lấy từ bảng chữ cái Umbria</p></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Bản cập nhật có những thay đổi chính sau:</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="left" class="ql-align-left"><ol data-type="numbered-list-node"><li data-type="list-item-node"><div data-type="paragraph_node" data-align=""><div data-type="paragraph_node" data-align=""><div data-type="paragraph_node" data-align=""><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Không theo chuẩn của Hy Lạp cổ nữa (Athens chuẩn hóa bảng chữ cái Ion khoảng 403BC), mà chuyển sang cho giống phiên bản Hy Lạp tây...</p></div></div></div></div></li></ol></div></div>

Cập nhật về hệ thống bảng chữ cái Rasna dựa trên bảng chữ cái Hy Lạp của mình (tháng 9 năm 2021)

<div class="content-editable"><img data-key="982c493a-b99b-4518-9be6-6379e9507197" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/12/02/6084322952246308-1638415316_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/12/02/6084322952246308-1638415316_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/12/02/6084322952246308-1638415316_1024.jpg"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Vì viện bảo tàng Menil ở Houston không cho chụp hình nên mình nảy ra ý tưởng khi nào rảnh sẽ vào để phác họa và chia sẻ về những đề tài mình hứng thú. </p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Đây là tượng đá sư tử có cánh của văn minh Ρασνα (Etruscan), khả năng cao là ở Ϝελψ vì loại đá núi lửa nenfro có rất nhiều ở đó. Nó được làm vào khoảng thế kỉ VI TCN. Những tượng đá này, đôi khi là sư tử có cánh, đôi khi là nhân sư, thường đi theo cặp để canh giữ cửa mộ người Ρασνα.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Bảo tàng Menil, Houston, ngày 1 tháng 12 năm 2021.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Vincentius Nguiēn Giaciemēnsis</p></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Vì viện bảo tàng Menil ở Houston không cho chụp hình nên mình nảy ra ý tưởng khi nào rảnh sẽ vào để phác họa và chia sẻ về những đề tài mình hứng thú. </p></div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Đây là tượng đá sư tử...</p></div></div>

Sư tử có cánh, Rasna

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>- Trēs mūsicī: saltātor tībīcen fidicenque. ϻυθι leopardōrum, Ταρψνα, c.480-450 a.C.n.</b> (3 nhạc sĩ: vũ công, ng thổi sáo, ng chơi đàn. Mộ những con báo, từ Tarquinia, khoảng 480-450 TCN.)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>- Sarcophagus coniugum. Γισρα, saec. VI a.C.n. </b>[Hòm/quách vợ chồng. Từ Cerveteri, thế kỉ VI TCN.)</p></div><img data-key="56930dec-e8db-46f0-9e60-09fb82d1cc00" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/12/08/26432957145458928921929465087022872756180072n-1638939906_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/12/08/26432957145458928921929465087022872756180072n-1638939906_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/12/08/26432957145458928921929465087022872756180072n-1638939906_1024.jpg"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>Linguam Tuscam discāmus!</b> (hãy học tiếng Rasna)</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="left" class="ql-align-left"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>ϻυθι = tumba, tumulus, sepulcrum</b> (mộ)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>Ταρψνα = Tarquiniī</b> (thành phố Tarquinia)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>Γισρα = Caere</b> (thành phố Cerveteri)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>sarcophagus = μυτνα</b> (hòm, quách, sarcophagus nghĩa đen là [đá] ăn xác, vì xác chết thối rữa trong đó)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>NOTĀ BENE: </b>(Lưu ý)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>- Littera Ψ ā Tuscīs ēnūntiātur sīcut littera Χ Graeca: [kʰ] </b>(Chữ Ψ người Rasna đọc như chữ Χ Hy Lạp: [kʰ])</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>- Ϻϻ (σαν) nōn est Μμ (μῦ)! Itaque, ϻυθι in alphabētō Latīnō scribitur "suthi" (fortasse etiam "śuthi", quoniam ϻ ēnūntiārī ut [ʃ] potest). </b>(Chữ Ϻϻ (σαν) không phải chữ Μμ (μῦ)! Vậy nên chữ ϻυθι chuyển tự qua bảng chữ cái Latinh thì viết là "suthi" (hoặc śuthi vì ϻ cũng có thể phát âm là [ʃ]).</p></div></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>- Trēs mūsicī: saltātor tībīcen fidicenque. ϻυθι leopardōrum, Ταρψνα, c.480-450 a.C.n.</b>(3 nhạc sĩ: vũ công, ng thổi sáo, ng chơi đàn. Mộ những con báo, từ Tarquinia, khoảng...</p></div></div>

Thẻ ngân hàng dán hình Rasna của mình [có tiếng Việt]

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ecce meae chartulae creditōriae cum imāginibus operum artis Tuscōrum.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">– Trēs mūsicī: saltātor tībīcen fidicenque. Ϻυθι leopardōrum, Ταρψνα, c.480-450 a.C.n.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">– Sarcophagus coniugum. Γισρα, saec. VI a.C.n.</p></div><img data-key="da7ae0dc-8d3d-4e09-bc9b-69b78943a6ea" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/12/09/26432957145458928921929465087022872756180072n-1639061994_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2021/12/09/26432957145458928921929465087022872756180072n-1639061994.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/12/09/26432957145458928921929465087022872756180072n-1639061994.jpg"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>Vocābula Tusca</b></p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">ϻυθι = tumba, tumulus, sepulcrum</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ταρψνα = Tarquiniī</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Γισρα = Caere</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">μυτνα = sarcophagus, [λίθος] σαρκοφάγος</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">πυια = uxor, fēmina</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">N.B. Primum, littera Ψ ā Tuscīs ēnūntiātur sīcut littera Χ Graeca: [kʰ]. Tum praeterā, <i>Ϻϻ (σαν)</i> nōn est <i>Μμ</i> <i>(μῦ)</i>! Itaque, <i>ϻυθι</i> in alphabētō Latīnō scribitur ut “suthi” (fortasse etiam “śuthi”, quoniam ϻ ēnūntiātur ut [ʃ]). Hoc vocābulum scrībī potest etiam ut <i>συθι</i>, e.g., in urbe Clūsiō (Tusce dicitur Γλευσιν).</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="81d87e53-13c6-4545-9cd4-8a9e0b0d66dc" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/12/09/26235682645257401175415576910664371794884064n-1639061933_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/12/09/26235682645257401175415576910664371794884064n-1639061933.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/12/09/26235682645257401175415576910664371794884064n-1639061933.jpg"></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Et ecce dēlīneātiō ā mē facta dē statuā leōnis ālātī Tuscī.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Facta est aetāte archaīcā saeculō VĪ ā.C.n. Nunc exhibētur in Mūsēō Menil, Hustōniae.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Medium est saxum volcānium quod Ītalicē dīcitur <i>nenfro</i>. Hoc genus saxī inveniēbātur in urbe quae nōminātur Vulcī, vel Ϝελψ lingua Tuscōrum. Ϝ est digamma, nōn est littera F Latīna. Sī plūra dē hōc argūmentō legere cupis, hoc est <a class="hyper-link" href="https://vincentiusthien.wordpress.com/2020/11/10/de-xuat-dung-bang-chu-cai-hy-lap-de-viet-tieng-rasna/" data-type="hyper-link-node" data-src="https://vincentiusthien.wordpress.com/2020/11/10/de-xuat-dung-bang-chu-cai-hy-lap-de-viet-tieng-rasna/" target="_blank">commentāriolum</a> in quō scrībō dē litterīs Tuscīs. Tamen, linguā Annamīticā scrīptum est.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><b>Vocābula Tusca</b></p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ϝελψ = Vulcī</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">λευ = leō</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">μαν/μανιμ = monumentum fūneris (?)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">σπυρ- = urbs, πόλις</p></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ecce meae chartulae creditōriae cum imāginibus operum artis Tuscōrum.</p></div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">– Trēs mūsicī: saltātor tībīcen fidicenque. Ϻυθι leopardōrum, Ταρψνα, c.480-450 a.C.n.</p></div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">– Sarcophagus coniugum....</p></div></div>

Quaedam imagines adnotationesque de rebus Tuscis

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Quī sunt <i>Tuscī</i>, vel <i>Ētruscī</i>, vel <i>Tyrrhēnī</i>, vel <i>Rasna/Rasenna</i> in linguā ipsā eōrum? Gēns Tusca habitābat in mediō Italiae.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Fuērunt perītī mercātōrēs, agricolae, nauticī etc., itaque multum scrībere dēbēbant. Etsī īnscrīptiōnēs Tuscōrum quae remanent tractant praesertim dē vītā quotīdiānā et prōprietāte hominum, nōn dē litterīs, philosophiā, neque aliīs rēbus dē quibus Graecī solēbant scrībere; tamen scīmus eōs etiam dē thematibus aliīs multum scrīpsisse. In arte Tuscōrum videntur volūmina tabulaeque cum scrīptīs. “Populus librī”, sīc dē iīs dīxit Maximus Pallotīnus.</p></div><img data-key="12a8c322-1ee5-49be-8096-31001527b7a2" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/12/24/zzdvbg0yukb-mzn7hd8g04-8eogywgui3euylvq8qorsiffmiho1sozhrlp1hee1m0nnfhxa-mmqbhhmeyrobcrnxosqct8qi-1640314106-1640314106_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2021/12/24/zzdvbg0yukb-mzn7hd8g04-8eogywgui3euylvq8qorsiffmiho1sozhrlp1hee1m0nnfhxa-mmqbhhmeyrobcrnxosqct8qi-1640314106-1640314106_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/12/24/zzdvbg0yukb-mzn7hd8g04-8eogywgui3euylvq8qorsiffmiho1sozhrlp1hee1m0nnfhxa-mmqbhhmeyrobcrnxosqct8qi-1640314106-1640314106_1024.jpg"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Imāgō: Λαρς Πυλενα cum volūmine suō in quō dē vītā rēbusque gestīs scrīptum est.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Et ecce imāgō (ex Vicipaediā) quae dēmōnstrat terrās Tuscōrum cum maioribus urbibus eōrum.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="2f27b845-e155-40cd-8109-5ea53b09584e" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/08/19/493px-etruscancivilizationmap-1629361488_1024.png" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/08/19/493px-etruscancivilizationmap-1629361488_1024.png" alt="https://cdn.noron.vn/2021/08/19/493px-etruscancivilizationmap-1629361488_1024.png"></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Meā sententiā, lingua Tusca digna est quae discātur. Ēmī igitur aliquot librōs quī tractant dē eā:</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="5255bddd-b555-4817-9c1d-dd0808b3271f" data-src="https://cdn.noron.vn/2021/08/19/2313998974236495957115367807574338162739204n-1629361492_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2021/08/19/2313998974236495957115367807574338162739204n-1629361492_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2021/08/19/2313998974236495957115367807574338162739204n-1629361492_1024.jpg"></figure></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Quī sunt <i>Tuscī</i>, vel <i>Ētruscī</i>, vel <i>Tyrrhēnī</i>, vel <i>Rasna/Rasenna</i> in linguā ipsā eōrum? Gēns Tusca habitābat in mediō Italiae.</p></div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Fuērunt perītī mercātōrēs, agricolae, nauticī etc.,...</p></div></div>

De Etruscis

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Hiểu về văn minh Êtruscô (Rasna/Rasenna) là một mảnh ghép quan trọng trong việc tìm hiểu về nền văn minh Hy-La. Mình đôi khi gọi nền văn minh Hy-La là <b>văn minh Hy-La-Rasna</b> vì tầm quan trọng của họ trong lịch sử.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ví dụ, người La Mã đã không lấy bảng chữ cái trực tiếp từ người Hy Lạp nhưng từ người Rasna. Chữ viết và việc viết lách, như vậy, được người Rasna truyền lại cho La Mã, và từ đó người La Mã mang nó lan rộng khắp nơi. Līvius cũng nói rằng con trai La Mã trước đó thường được dạy văn Rasna và viết chữ Rasna, như lúc bấy giờ được dạy tiếng Hy Lạp: "Habeō auctōrēs vulgō Rōmānōs puerōs, sīcut nunc Graecīs, ita Etrūscīs litterīs ērudīrī solitōs" (9.36.3). Hoàng đế Cladius khi sáng tạo thêm các <a class="hyper-link" href="https://vincentiusthien.wordpress.com/2021/12/05/de-litteris-claudianis/" data-type="hyper-link-node" data-src="https://vincentiusthien.wordpress.com/2021/12/05/de-litteris-claudianis/" target="_blank">chữ cái mới</a>, cũng dựa trên kiến thức về tiếng Rasna của ông (cụ thể là chữ digamma ngược chắc hẳn lấy ý tưởng từ tiếng Rasna). </p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Người Rasna tiếp thu văn minh Hy Lạp và lan rộng nó ra khắp nơi. Caere (Γισρα), một thành bang quan trọng phía nam của họ, còn được coi là Athens của phương Tây (Brendel, <i>Etruscan Art</i>, 112). Vēiī thì được Dionȳsius Halicarnāsseus so sánh với Athens (<i>Antīquitātēs Rōmānae</i>, II.54). </p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Người La Mã cũng học rất nhiều thứ khác từ người Rasna, ví dụ người La Mã có đến Caere để học về tôn giáo và các nghi thức. </p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Người Rasna cũng rất giỏi trong việc làm đồ đồng và kim loại nói chung, nhất là các thành phố ở bắc Etrūria. Ngoài vô số tác phẩm nghệ thuật mà ta có bằng chứng khảo cổ, Līvius 28.45. có nhắc đến thành bang Arrētium (Αριτιμ) đóng góp rất nhiều vũ khí và công cụ cho người La Mã trong chiến tranh Pūnicum lần thứ hai.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Một ví dụ rất hay về giao thoa văn hóa là tượng Mars Tuderis: một tác phẩm của người Rasna, viết tiếng Umbria bằng chữ Rasna, và tên được khắc ở trên lại là gốc Celt: </p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><figure data-type="figure-node"><img data-key="550fa446-2b71-4d4c-ae5d-ce00524929f1" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/02/290320058996383-1641109206_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2022/01/02/290320058996383-1641109206.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/02/290320058996383-1641109206.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Laran/Mars (?) Tuderis. </i>Ảnh: Jean-Pol Grandmont (Wiki)</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tóm lại, sự trao đổi văn hóa giữa người Rasna, người La Mã, Hy Lạp, và nhiều dân tộc khác là mấu chốt rất quan trọng để ta tìm hiểu về lịch sử văn minh Hy-La. Đối với người hứng thú với văn minh và ngôn ngữ Rasna, chúng ta cũng cần đặt mỗi bằng chứng khảo cổ về chữ viết Rasna trong bối cảnh lịch sử của nó. Ví dụ chữ "Γρειγες" trên cái quách của Λαρις Πυλενας có thễ dễ dàng đoán nó nghĩa là "Hy Lạp". Tuy nhiên ta cần phải đặt trong bối cảnh lịch sử để xác minh được rằng Tarquiniī (Ταρψνα) là một thành bang chịu Hy Lạp hóa rất nhiều, và có các bằng chứng người Hy Lạp di dân qua.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><figure data-type="figure-node"><img data-key="85078430-2ab2-4baf-97ea-104bf40ebe8a" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/02/26984709246095272391628441629504424071630745n-1641109108_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/01/02/26984709246095272391628441629504424071630745n-1641109108.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/02/26984709246095272391628441629504424071630745n-1641109108.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Laris Pulenas (Λαρις Πυλενας) với cuộn sách có ghi chép về gia phả và các thành tựu cá nhân.</i> Ảnh: Robin Iversen Rönnlund (Wiki)</figcaption></figure></div><figure data-type="horizontal-rule-node" class="horizontal-rule">
        <div class="divider"><hr></div>
        
      </figure><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align="center"><p class="ql-align-center">Tham khảo</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Bonfante, Giuliano, e Larissa Bonfante. <i>Lingua e Cultura Degli Etruschi</i>. Riuniti, 1985.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Brendel, Otto. <i>Etruscan Art</i>. Penguin Books, 1978.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Dionȳsius Halicarnāsseus, <i>Antīquitātēs Rōmānae </i>II.54.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Līvius, <i>Ab Urbe Conditā Librī </i>9.36.3 et 28.45.</p></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Hiểu về văn minh Êtruscô (Rasna/Rasenna) là một mảnh ghép quan trọng trong việc tìm hiểu về nền văn minh Hy-La. Mình đôi khi gọi nền văn minh Hy-La là <b>văn minh Hy-La-Rasna...</b></p></div></div>

Văn minh Hy-La-Rasna

<div class="content-editable"><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="ae3f59de-5b11-435f-a2f1-4edcd2fdd8e9" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27124909146457521122070236044360907047347398n-1641274859_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27124909146457521122070236044360907047347398n-1641274859_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27124909146457521122070236044360907047347398n-1641274859_1024.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node">Aranth Heracanasa bản mình vẽ lại (tư thế tay và đầu của bản gốc không rõ)</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ở trên là bản mình vẽ lại Ἀρανθ Ηεραγανασα (Aranth Heracanasa) đang ỉa. Tranh gốc từ “mộ của những người tung hứng” (Tomba dei giocolieri c. 520 a.C.n.) Tranh gốc đã bị hư hại (như hình dưới), nên tư thế đầu và tay như thế nào ta không rõ. Ở trên mình đã tự vẽ trám thêm vào các chi tiết còn trống.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="3092f2e9-98a2-41d0-984d-86a0e07067ff" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27131113446457273388761678352347971079394586n-1641274858_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27131113446457273388761678352347971079394586n-1641274858_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27131113446457273388761678352347971079394586n-1641274858_1024.jpg"><span data-type="inline-node"><i>Ảnh chụp từ Wiki, tranh tường hình Aranth đã bị bể nhiều mảng.</i></span><span data-type="inline-node">Bini, Francesco. “Tomba dei giocolieri.” Wikipedia, cropped by Thien Nguyen, 11 July 2017. Accessed 01 Jan 2022.</span></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Chữ trên tranh là tiếng Rasna, và chép Aranth Heracanasa. Aranth/Arnth là một tên thông dụng của họ. Heracanasa (Heracanas/Hercnas) có thể là thuộc cách, nên nghĩa là “của Hercna”. Có thể đây là “chữ ký” của họa sĩ. Vì cớ chi mà lại vẽ mình tư thế như vậy thì chưa rõ. Và cũng có thể hình ảnh của hành động rất "sốc" của Aranth mang ý nghĩa xuy đuổi tà ma điều xấu (Steingräber 310-311).</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tuy nhiên, theo mình thì có thể nó không đơn giản như vậy vì một số lý do sau:</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">– Dòng chữ tên “Aranth Heracanasa” đi theo hướng từ đít ra, dù hình vướng cây nữa, mà không phải ở chỗ trống trên lưng hoặc đầu của nhân vật. Có lẽ họa sĩ đang nói đến việc nhân vật này ỉa lên Aranth, hoặc ra Aranth. Vậy anh ta có phải là Aranth không? Ý nghĩa của hành động đó như thế nào thì chưa biết. Ngoài ra, chữ Rasna có thể viết theo chiều trái qua phải hay phải qua trái đều được. Thường trong tùy tranh, hướng nào tiện sẽ được viết. Cách viết phải qua trái, dù thông dụng hơn, nhưng có thể đã có ý đồ để diễn tả hướng ra của phân.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">– Những chú chim bay trên trời đang hướng về phía nhân vật này. Có thể là chi tiết này không phải là trang trí ngẫu nhiên. Người Rasna rất mê tín và thường bói toán hay tiên tri dựa trên rất nhiều thứ, kể cả xem chim bay. Phải chăng việc ỉa này, cộng với chi tiết chim bay đến, có ý nghĩa tôn giáo nào đó? Trong hình dưới mà mình nhặt được trên một diễn đàn (cổ vật này ở Bảo tàng Quốc gia Êtruscô), ta cũng thấy chi tiết có người đang ỉa và có hai con chim hướng về người đó. Ý nghĩa của nó là gì và liệu nó có liên quan đến Aranth Heracanasa hay không thì mình sẽ tiếp tục nghiên cứu thêm.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="55d8e145-4bb6-46c0-98a5-380d11294f33" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27125944746457660688722948348076317753663310n-1641274857_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27125944746457660688722948348076317753663310n-1641274857_1024.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/04/27125944746457660688722948348076317753663310n-1641274857_1024.jpg"><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" class=""><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class=""><i>Ảnh từ một diễn đàn. Theo người chụp thì đây là một cổ vật từ bảo tàng quốc gia Êtruscô ở Villa Giulia.</i>(I do not remember where exactly I got this photo. If you own it and would like me to take it down, please let me know.)</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">___________</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align="center"><p class="ql-align-center">Tham khảo</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Bonfante, Giuliano, e Larissa Bonfante. <i>Lingua e Cultura Degli Etruschi</i>. Riuniti, 1985.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Steingräber, Stephan. <i>Etruscan Painting</i>. Catalogue Raisonné of Etruscan Painting. Johnson reprint. New York, 1986.</p></div></div></div></figure></div></div>

<div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><figcaption data-type="figcaption-node">Aranth Heracanasa bản mình vẽ lại (tư thế tay và đầu của bản gốc không rõ)</figcaption></figure></div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Ở trên là bản mình vẽ lại Ἀρανθ Ηεραγανασα (Aranth Heracanasa) đang ỉa. Tranh gốc từ “mộ của những...</p></div></div>

Vài suy nghĩ về Aranth Heracanasa

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tôn giáo và các nghi thức của người Rasna là một mảng rất quan trọng trong văn hóa của họ. Và họ nổi tiếng được biết đến với điều đó. Thực tế thì đây cũng là mảng về văn minh Rasna mà ta biết nhiều nhất.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Từ người La Mã, ta biết người Rasna viết về tôn giáo rất nhiều. Ta có bằng chứng khảo cổ về điều đó, ví dụ như Liber Linteus Zagrabiēnsis, cuốn “sách” dài nhất tiếng Rasna còn tồn tại, và nó viết về lịch của các nghi lễ. Mặc dù chào hỏi cơ bản bằng tiếng Rasna ta cũng còn không biết, nhưng ta lại biết được vô số từ vựng Rasna liên quan đến các nghi thức tôn giáo.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="9dee82d9-07a0-4514-b81d-e11e1aad8ee4" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/liberlinteus2-1641721022_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/liberlinteus2-1641721022.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/liberlinteus2-1641721022.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Ảnh vẽ lại một đoạn nhỏ từ Liber Linteus Zagrabiēnsis</i>, cuốn sách Rasna mà được dùng làm vải cuốn xác ướp ở Ai Cập.</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Arnobius gọi họ là <i>mẹ của những mê tín</i>: “genetrīx et māter superstitiōnum” (<i>Adversus gentēs</i> VII.26). Līvius thì gọi họ là <i>một dân tộc quan tâm đến tôn giáo hơn hết thảy, và họ rất giỏi đào luyện nó</i>: “gēns itaque ante omnēs aliās eō magis dēditā religiōnibus, quod excelleret arte colendī eās” (<i>Ab urbe conditā</i> V.1.6).</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Khi nói đến tôn giáo của Rasna, không thể không nhắc đến cái chết và cái nhìn của họ về đời sau. Quả thật, phần lớn những gì người Rasna để lại đều liên quan đến cái chết (mồ mả, hòm quách, các vật trong các mộ, các chữ khắc trong mộ, tranh tường trong mộ, vân vân). Không những tôn giáo, những gì liên quan đến cái chết mà người Rasna để lại cũng là nguồn để chúng ta biết về đời sống, văn hóa, nghệ thuật, xã hội của họ.</p></div><img data-key="2a14d966-da21-43d0-ad90-ea59b7b17dc7" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/859551821416181319-1641721109_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/859551821416181319-1641721109.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/859551821416181319-1641721109.jpg"><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Mộ Triclinium</i>.Ảnh: Francesco Bini (Sailko), Wikipedia. Lấy ảnh ngày 9/1/2022</figcaption><img data-key="db31d248-9da8-4334-933c-2b5ce657c3d7" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/7591170533231157-1641721120_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/7591170533231157-1641721120.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/7591170533231157-1641721120.jpg"></figure></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Mộ với các chạm khắc nổi. </i>Ảnh: Roberto Ferrari. Wikipedia. Lấy ảnh ngày 9/1/2022.</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Chúng ta chưa thực sự hiểu rõ được niềm tin của họ về cái chết, nhưng có lẽ nó không thống nhất hoặc/và có thay đổi. Ví dụ như mộ của các chặm khắc nổi (Tomba dei Rilievi), ta thấy nó được xây như một ngôi nhà với đủ các đồ đạc. Điều này cho thấy niềm tin về linh hồn hay bản thể của người chết, bằng một cách nào đó, gắn với thân xác của họ. Nhưng trước đó thì họ cũng có cả tục thiêu xác, mà điều này, theo Pallottino, là không khớp với niềm tin mà chúng ta biết được qua những ngôi mộ được xây như nhà. Ngoài ra, những ngôi mộ này không có nghĩa là họ không có niềm tin về việc linh hồn đến một nơi nào khác, bởi họ cũng có hai thần linh liên quan đến cái chết là Charun và Vanth.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="434804fb-54aa-4a61-8f55-12d36e833ab9" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/charunandvanth-1641721023_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/charunandvanth-1641721023.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/charunandvanth-1641721023.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Charun và Vanth</i>. Từ mộ của Anina ở Tarquinii</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Các thần linh Rasna và sự định hình của họ (cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng) bị ảnh hưởng bởi Hy Lạp là chính. Có nhiều thần linh hay các nhân vật thần thoại là y hệt của Hy Lạp. Trong khi đó, theo Pallottino, cũng có các thần linh khác của họ được biến đổi, xáo trộn, hay gộp lại, đều bởi ảnh hưởng Hy Lạp. Một ví dụ điển hình là Veltha, từ một thần linh bản địa được biến đổi thành một vị thần cao nhất.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tuy có rất nhiều điểm tương đồng, tôn giáo cổ Hy-La vẫn khác biệt so với tôn giáo Rasna. Trong mối tương quan giữa con người và thần linh, tôn giáo Hy-La vẫn đặt cho con người một vai trò quan trọng. Trong khi đó, thần linh Rasna gần như làm chủ tất cả. Pallottino còn ví con người trong mối tương quan đó dường như chỉ là một bình luận viên trong vở kịch độc thoại của thần linh Rasna. Người Rasna coi trọng việc tìm kiếm ý của thần linh và họ làm mọi cách (qua các nghi thức tôn giáo) để làm điều đó. Và tất cả những nghi lễ này được khuôn phép hóa một cách cụ thể.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="6a42bbed-4889-4230-95b8-7d54c7c194a6" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/724854051232268024194621132889205907652608n-1641721028_1024.jpg" data-type="image-node" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/724854051232268024194621132889205907652608n-1641721028.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/724854051232268024194621132889205907652608n-1641721028.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Diễn lại tư tế Rasna đọc gan thú để tìm ý chỉ của thần linh.</i>Ảnh của SVODALES, lấy ảnh ngày 9/1/2022. Trong vai tư tế đang cầm gan là Giulio Ranaldi (lấy tên tiếng Rasna là Larth Veliinas).</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Trong khuôn phép đó có nhiều nghi thức và tục, nhưng nổi tiếng nhất là đọc các dấu từ thần linh trong nội tạng của thú bị sát tế, đặc biệt là gan. Mô hình gan làm bằng đồng ở Piacenza còn là một mô hình của vũ trụ, với các “mảng” trời được khắc tên các thần linh ngự trị.</p></div><div data-type="paragraph_node" data-align="center" class="ql-align-center"><figure data-type="figure-node"><img data-key="9131524a-6137-486e-bfad-37861aab3013" data-src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/800px-diagramofthebronzeliverofpiacenza-1641721021_1024.jpg" data-type="image-node" small="" class="parse-image content-embed image small" src="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/800px-diagramofthebronzeliverofpiacenza-1641721021.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2022/01/09/800px-diagramofthebronzeliverofpiacenza-1641721021.jpg"><figcaption data-type="figcaption-node"><i>Ảnh vẽ lại mô hình gan ở Piacenza</i>.Ảnh của: Wilhelm Deecke: Etruskische Forschungen. Viertes Heft: Das Templum von Piacenza. Stuttgart 1880. (S. 101)</figcaption></figure></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Sự khuôn phép của người Rasna được thể hiện qua việc tuân theo lịch (như ví dụ về <i>Liber Linteus Zagrabiēnsis</i> kể trên) và các nghi lễ được miêu tả (nhưng ta không còn, chỉ biết về chúng chủ yếu qua các tác giả La Mã), không những về tôn giáo mà rất nhiều mảng khác. Dưới đây là một ví dụ:</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">“Các nghi lễ trong các sách của người Rasna được miêu tả, trong đó các nghi thức như thành lập thành phố, cày xới, thánh hiến nhà cửa, thánh hóa tường thành, luật về cổng, […]. “Rītuālēs nōminantur Etrūscōrum librī, in quibus perscrīptum est, quō rītū condantur urbēs, ārae, aedēs sacrentur, quā sānctitāte mūrī, quō iūre portae, […]” (Festus 358 L.) Người La Mã thừa hưởng lại nhiều nghi lễ của người Rasna. Và câu chuyện về việc thành lập La Mã và việc Remus chết được Plūtarchus (X) kể lại rằng anh ta đã phá các đường hào xây thành của Rōmulus theo nghi lễ. Līvius cũng kể lại rằng Remus đã nhảy qua các tường thành đang được dựng lên (I. 7). Việc không tôn trọng các nghi thức ấy nghiêm trọng đến mức Rōmulus giết luôn chính anh em song sinh của mình.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align="left"><p class="ql-align-left"><b>Kết</b></p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Chúng ta rốt cục cũng chỉ biết rất ít về tôn giáo cổ Rasna, dù đó là một trong những mảng ta biết nhiều nhất về họ. Lý do là chúng ta còn quá ít nguồn (văn chương và sách vở về tôn giáo của họ ta đều không còn)! Ngoài ra, chúng ta còn chưa hiểu hết về ngôn ngữ của họ để thực sự hiểu trọn vẹn những bằng chứng khảo cổ mà chúng ta còn. Theo tôi, các cổ vật không thể nào thay thế cho văn bản. H. J. Rose có đưa ra một ví dụ để ta thấy rõ hơn: Chúng ta nếu chỉ còn vài hình ảnh, đồ vật phụng vụ, và vài nhà thờ đổ nát (mà không còn lại Kinh Thánh hay các ghi chép của các thánh hay Giáo phụ), thì chúng ta biết ít về Kitô giáo đến nhường nào! Vậy nghiên cứu về Rasna có đáng không? Dĩ nhiên là có rồi. Tôi xin được nhắc lại những gì tôi đã chia sẻ ở những bài trước: Hiểu về văn minh Rasna là một mấu chốt quan trọng cho việc hiểu về văn minh Hy-La, và nền văn minh Tây phương nói chung. Hơn nữa, Rasna là một nền văn minh vĩ đại và thú vị, tự nó đáng để được nghiên cứu chứ không cần phải vì lý do nào khác!</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align="right"><p class="ql-align-right">Vincentius Nguiēn Giaciemēnsis</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align="right"><p class="ql-align-right">a.d. v Id. Ian. MMXXII A.D.</p></div><figure data-type="horizontal-rule-node" class="horizontal-rule">
        <div class="divider"><hr></div>
        
      </figure><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align="center"><p class="ql-align-center">Tham khảo</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Arnobius, <i>Adversus Gentēs </i>VII.26.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Festus, <i>Dē verbōrum significātiōne </i>L. 358.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Līvius, <i>Ab Urbe Conditā Librī </i>V.1.6. et I.7.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Pallottino, Massimo. <i>Etruscologia</i>. Milano: U. Hoepli, 1984. Print.</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Plūtarchus, <i>Vītae Parallēlae </i>X</p></div><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Rose, J. H., “On the Relations between Etruscan and Roman Religion”, trong <i>Studi e materiali di Storia delle Religioni</i>, IV, 1928, pp. 161 ff.</p></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Tôn giáo và các nghi thức của người Rasna là một mảng rất quan trọng trong văn hóa của họ. Và họ nổi tiếng được biết đến với điều đó. Thực tế thì đây cũng là mảng về văn minh...</p></div></div>

Bàn về tôn giáo cổ Rasna

<div><div data-type="paragraph_node" data-align="" align=""><div data-type="paragraph_node" data-align="" align=""><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p align="">Hôm nay ai cũng nói về vụ ám sát Iulius Caesar, nhưng không thấy ai bàn về người đã cảnh báo ổng là Spurinna </p></div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p align="">"Et immolantem haruspex Spurinna monuit, caveret periculum, quod...</p></div></div></div></div>

Spurinna người Rasna

<div class="content-editable"><div><p class="parse-text content-editable text">Tabulae Pyrgēnsēs ā Minh Thư, unā amīcā meā, manuscrīptae decorātaeque cum quibusdam imāginibus. Sunt trēs tabulae sed tantum in hīs duābus est lingua Tusca. Textus in tertiā scrīptus est sermōne Phoenīciō.</p><p class="parse-text content-editable text">Uni (𐌖𐌍𐌉) est dea mātrimōniī, fēcunditātis, familiae, et fēminārum in religiōne mȳthologiāque Tuscōrum. Sunt parēs inter sē 𐌖𐌍𐌉, Iūnō, et Ἥρη.</p><p class="parse-text content-editable text">Astarte/Ἀστάρτη (Phoenicice<i>ʿštrt</i>) est dea amōris fēcunditātisque Phoenīcum. Inanna/Ishtar religiōnis Sumeriae propinqua est.</p><div><figure align="center"><img width="692" height="923" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2023/01/14/irko8zswgm7a1-1673657118.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2023/01/14/irko8zswgm7a1-1673657118.jpg"></figure></div><p class="parse-text content-editable text">Et ecce ēlogium Graecī Laris Pulenas (𐌋𐌀𐌓𐌉𐌔 𐌐𐌖𐌋𐌄𐌍𐌀𐌔) in sarcophagō, iterum manuscrīptum et decorātum ā Minh Thư ipsā (grātiās maximās tibi).</p><p class="parse-text content-editable text">In sarcophagō 𐌋𐌀𐌓𐌉𐌔 𐌐𐌖𐌋𐌄𐌍𐌀𐌔 vidētur ille ipse cum volūmine in quō dē vītā rēbusque gestīs scrīptum est.</p><p class="parse-text content-editable text">Duae figūrae in imāgine subter sunt Vanth (𐌅𐌀𐌍𐌈) et Charun (𐌙𐌀𐌓𐌖𐌍). Pictūra haec invenītur in tumulō familiae Anina (𐌀𐌍𐌉𐌍𐌀), 300 aCn.</p><div><figure align="center"><img width="692" height="519" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2023/01/14/image-1673657120.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2023/01/14/image-1673657120.jpg"></figure></div><hr><div><figure align="center"><img width="692" height="692" class="parse-image content-embed image " src="https://cdn.noron.vn/2023/01/14/27301136247643100670178931713234606666358654n-1-1673657118.jpg" alt="https://cdn.noron.vn/2023/01/14/27301136247643100670178931713234606666358654n-1-1673657118.jpg"><figcaption>Rogātiōne meā acceptā, pictūram hanc pīnxit @toscasam. Grātiās iterum tibi agō!</figcaption></figure></div></div></div>

<div><div><p class="parse-text content-editable text">Tabulae Pyrgēnsēs ā Minh Thư, unā amīcā meā, manuscrīptae decorātaeque cum quibusdam imāginibus. Sunt trēs tabulae sed tantum in hīs duābus est lingua Tusca. Textus in tertiā...</p></div></div>

Chirographum

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text"><span>Trước đây mình có viết một số bài chia sẻ về chữ và ngôn ngữ Rasenna. Mình mong muốn trong khoảng thời gian tới tạo thêm nội dung về mảng này dưới dạng bài học trên Youtube để ai hứng thú có thể theo sát dễ hơn.</span></div><div class="parse-text content-editable text"><span>Trong bài này, mình giới thiệu chữ Rasenna (Etrusca) thông qua một số văn bản. Tài liệu mình dùng là bộ Corpus Inscriptionum Etruscarum. Đây là một bài giới thiệu nên mình không đi sâu phân tích về nghĩa hay ngữ pháp, mà chỉ nói về mặt chữ.</span></div><div><div class="parse-video content-embed video false " style="max-height:100%;max-width:100%"> <iframe controls="" width="400" title="https://login.noron.vn/url-detector?url=https%3A%2F%2Fyoutube.com%2Fembed%2FxhYq5xNqqxU%3Fshowinfo%3D0&amp;default_url=https%3A%2F%2Fwww.noron.vn%2Fpage-not-found/" height="300" src="https://login.noron.vn/url-detector?url=https%3A%2F%2Fyoutube.com%2Fembed%2FxhYq5xNqqxU%3Fshowinfo%3D0&amp;default_url=https%3A%2F%2Fwww.noron.vn%2Fpage-not-found/" allowfullscreen="" autoplay="false"></iframe> </div></div></div>

<div><div class="text"><span>Trước đây mình có viết một số bài chia sẻ về chữ và ngôn ngữ Rasenna. Mình mong muốn trong khoảng thời gian tới tạo thêm nội dung về mảng này dưới dạng bài học trên Youtube...</span></div></div>

Giới thiệu đọc chữ Etrusca (Rasenna/Rasna)

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Cảm ơn bạn vì nhất nhiều bài viết bổ ích về ngôn ngữ</p></div></div>

Marketing - Sale

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Cảm ơn bạn vì nhất nhiều bài viết bổ ích về ngôn ngữ</p></div></div>

Trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, truyền cảm hứng học ngoại ngữ, kinh nghiệm tham gia các kì thi ngoại ngữ

Trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, truyền cảm hứng học ngoại ngữ, kinh nghiệm tham gia các kì thi tiếng Anh quốc tế

Ngoại ngữ

<div><h2 data-type="heading-two-node">Giới thiệu</h2><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Hướng chữ viết của tiếng Rasna đại đa số là từ phải qua trái (sinistroversus). Đôi khi có những văn bản có hướng chữ viết thay đổi luân phiên (boustrophedon). Dần...</p></div></div>

Tại sao người Rasna viết từ phải qua trái

<div class="content-editable" ><div class="parse-text content-editable text"><p class="" data-type="paragraph_node" data-align="">Đọc xong đỡ tủi, đỡ buồn. Mong 2 vợ chồng viên mãn hậu kiếp</p></div></div>

Đọc xong đỡ tủi, đỡ buồn. Mong 2 vợ chồng viên mãn hậu kiếp

<div><div class="text"><p class="" data-type="paragraph_node" data-align="">Đọc xong đỡ tủi, đỡ buồn. Mong 2 vợ chồng viên mãn hậu kiếp</p></div></div>

<p>Có lẽ ngay từ lúc nhận được phong vị công chúa, số mệnh đã vạch sẵn cho nàng một kiếp lênh đênh. Phật Kim - Thiên Hinh - Chiêu Thánh, cho dù ở ngôi vị nào, nàng đến cùng...</p>

Lý Chiêu Hoàng - Một đời nữ hoàng

<div class="content-editable"><div class="parse-text content-editable text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">^^ chất lượng quá anhhh</p></div></div>

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">^^ chất lượng quá anhhh</p></div></div>

Liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất, tinh thần của con người và thường được hiểu là văn nghệ, phong tục tập quán, văn học, nghệ thuật, tôn giáo...

Văn hóa

<div class="content-editable"><p class="parse-text content-editable text" >cho mình hỏi là trong bài báo cáo mình có thể dùng dấu gạch đầu dòng hay các dấu chấm.... được không ạ?</p></div>

<div><p class="parse-text content-editable text">cho mình hỏi là trong bài báo cáo mình có thể dùng dấu gạch đầu dòng hay các dấu chấm.... được không ạ?</p></div>

Người Cầm Cuốc

Tìm hiểu kiến thức nhằm giải thích các sự vật, sự việc, hiện tượng, nguyên lý, quy tắc của tự nhiên, vũ trụ, con người.

Khoa học

<p><strong>A.&nbsp;&nbsp;&nbsp;Lý do</strong></p> 
<p>Nhằm đạt tới chuẩn mực trình bày báo cáo khoa học giáo dục mà thế giới đang áp dụng.</p> 
<p>Hình thành thói quen trích dẫn khi viết báo cáo. Qua đó:</p> 
<p>•&nbsp;&nbsp;Tôn trọng kết quả,...</p>

TRÌNH BÀY BÁO CÁO KHOA HỌC THEO CHUẨN APA - American Psychological Association

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Làm thế nào để luôn giữ đc bản lĩnh và mạnh mẽ trước những cám dỗ của phụ nữ. Nghĩ là tôi chưa có lấy vợ đâu. Nhưng tôi không muốn mất bản lĩnh trước vợ tương lai!</p></div></div>

Làm thế nào để luôn giữ đc bản lĩnh và mạnh mẽ trước những cám dỗ của phụ nữ?

<div><div class="text" data-type="paragraph_node" data-align=""><p class="">Mới đây, sau ồn ào liên quan đến cách phạt con của vợ Xuân Bắc. Cư dân mạng đã đưa ra nhiều ý kiến trái chiều về hành xử của mẹ Bi Béo. Nhiều người cho rằng, hành động này...</p></div></div>

Bạn nghĩ gì về ồn ào Bi Béo - con trai NS Xuân Bắc xem những nội dung không phù hợp lứa tuổi và bị mẹ đăng lên mạng xã hội cảnh báo?

Có nên trả đũa bằng cách xóa hết file gốc trong dự án rồi mới nghỉ việc khi sếp "bùng" 2 tháng lương không?

<p>Xin chào luật sư và các chuyên gia, cháu có một vấn đề xin hỏi như sau:</p><p>ban cháu sn 1987. Vào năm 2013, khi chưa kết hôn, bạn có quan hệ tình cảm với 1 bạn A sn 1996 (bạn này...</p>

Xin tư vấn luật về tội tình dục?

<div><div><div class="text"><h2 align="justify"><strong>1. Digital Marketing là gì?</strong></h2></div><div class="text"><p class="parse-text content-editable text">Có rất nhiều cách giải thích khác nhau về <a class="hyper-link" href="nhung-dieu-co-ban-can-biet-ve-digital-marketing-40dxlt3eunrz" target="_blank">Digital Marketing</a> từ các chuyên gia với các hướng khác nhau được đưa ra. Nhưng với cách hiểu của mình,...</p></div></div></div>

Spurinna người Rasna

Lịch sử

rasenna

etruscan

etrusca

spurinna

caesar

lịch sử

Tại sao người Rasna viết từ phải qua trái

Lý Chiêu Hoàng - Một đời nữ hoàng

Văn minh Hy-La-Rasna

TRÌNH BÀY BÁO CÁO KHOA HỌC THEO CHUẨN APA - American Psychological Association

Làm thế nào để luôn giữ đc bản lĩnh và mạnh mẽ trước những cám dỗ của phụ nữ?

Bạn nghĩ gì về ồn ào Bi Béo - con trai NS Xuân Bắc xem những nội dung không phù hợp lứa tuổi và bị mẹ đăng lên mạng xã hội cảnh báo?

Có nên trả đũa bằng cách xóa hết file gốc trong dự án rồi mới nghỉ việc khi sếp "bùng" 2 tháng lương không?

Xin tư vấn luật về tội tình dục?

[Chuyện nghề] Công việc của một Digital Marketing là gì?