Sơ lược về ngành Thiên Văn học - Vật lý thiên văn

Ý NGHĨA CỦA THIÊN VĂN HỌC

1. Thiên văn học là 1 ngành khoa học tự nhiên nghiên cứu những thiên thể và các hiện tượng có nguồn gốc bên ngoài vũ trụ. Là khoa học về cấu trúc, phát triển của thiên thể và thế giới vật chất bao quanh ta, vô tận về thời gian và không gian, phong phú về hình thức trong quá trình phát triển của vật chất vận động không ngừng.

2. Thiên văn học phát sinh do đòi hỏi của đời sống xã hội, loài người từ thời thượng cổ và phát triển lên cùng xã hội loài người. Từ những buổi đầu sơ khai là chiên tinh học, làm lịch dựa vào các ngôi sao,... đến hiện đại ngày nay được gọi là ngành Vật Lý Học Thiên Thể.

3. Thiên Văn Học trước đây là một khoa học quan sát. Ngày nay, khi khoa học kỹ thuật phát triển, có ra đa, chụp ảnh, vệ tinh nhân tạo khảo sát từ xa, thiên văn học là 1 khoa học thực nghiệm, liên quan đến vật lý, hoá học,...

SƠ LƯỢC VỀ VŨ TRỤ

1. Vũ trụ được nghiên cứu từ hàng ngàn năm: trước thế kỷ 19, là hệ Mặt Trời, sau thế kỷ 19, hệ thống sao được nghiên cứu, trong đó có hệ Mặt Trời của chúng ta. Đầu thế kỷ 20, hệ Thiên Hà được nghiên cứu. Nói riêng hệ Mặt Trời, thì Mặt Trời là trung tâm, là quả cầu khí nóng sáng, đường kính của nó gấp 109 lần đường kính của Trái Đất. Mặt Trời là 1 ngôi sao cỡ trung bình. Xung quanh Mặt Trời có 8 hành tinh quay xung quanh. Ngoài ra có vô số tiểu hành tinh với nhiều hình thù bất kỳ, bán kính vài chục km, khoảng 2000 cái nằm giữa quỹ đạo sao Hoả và sao Mộc. Rải rác trong hệ Mặt Trời có tổng cộng khoảng 5000 tiểu hành tinh như thế. Thuỷ Tinh, Kim Tinh không có vệ tinh, Trái Đất có 1 vệ tinh là Mặt Trăng. Mặt Trăng sáng nhờ phản chiếu ánh sáng của Mặt Trời. Giữa các hành tinh còn có những băng thạch mà khi rơi vào khí quyển của Trái Đất sẽ tạo ra sao băng hoặc chùm sao băng.

2. Ra khỏi hệ Mặt Trời là các thiên thể nóng sáng gọi là sao, phân bố rải rác khắp nơi trong vũ trụ, có khi tập hợp lại thành tổ sao. Có sự hợp thành hệ thống sao có nhiều nhánh, được gọi là thiên hà, có dạng hình xoắn ốc, elip,...

3. Có rất nhiều thiên hà. Thiên hà chứa hệ Mặt Trời có tên gọi là Ngân Hà, bao gồm khoảng 150 tỉ đến 200 tỉ ngôi sao. Đường kính của Ngân Hà là 100.000 năm ánh sáng. Từ Mặt Trời tới nhân Ngân Hà là 27.000 năm ánh sáng.

4. Sao gần chúng ta nhất có khoảng cách 4,3 LY là sao đôi Proxima Centauri và thuộc chòm sao Bán nhân mã.

• 1 đon vị thiên văn (AU), bằng bán kính quỹ đạo Trái Đất: 1 AU = 149,8 triệu km, là khoảng cách trung bình từ Trái Đất đến Mặt Trời.

• 1 năm ánh sáng (LY) là quãng đường ánh sáng đi được trong 1 năm với vận tốc v = 3.10^8 m/s, bằng 63240 AU

• 1 Parsec = 3,262 LY

ỨNG DỤNG CỦA THIÊN VĂN HỌC

• Tính thời gian chính xác.

• Xác định toạ độ địa lý.

• Lập bản đồ địa lý, địa hình, tính thuỷ triều.

• Nghiên cứu vật chất ở trạng thái không thể đạt được ở phòng thí nghiệm.

• Tính lịch phục vụ cho nông nghiệp.

• Báo trước hiện tượng thiên văn.

• Xây dựng vũ trụ quan duy vật, chống duy tâm.

• Phục vụ cho ngành du hành vũ trụ.

CÁC CHUYÊN NGÀNH CỦA THIÊN VĂN HỌC

• Thiên văn cầu: nghiên cứu các phương pháp khoa học trong việc giải các bài toán đo đạc, lý thuyết xác định thời gian chính xác, lý thuyết sai số đo đạc.

• Thiên văn đo đạc cơ sở: nghiên cứu các phương pháp xác định toạ độ sao bằng quan trắc, xây dựng hệ toạ độ trên thiên cầu là Catalogue toạ độ chính xác của 1 số sao làm tựa chuẩn, để xác định vị trí các sao khác.

• Thiên văn thực hành: nghiên cứu các phương pháp ứng dụng các thiết bị đo đạc và sai số đo đạc, các phương pháp xác định thời gian, kinh vĩ độ và phương vị của sao.

• Hiện nay, các bạn có thể học vật lý thiên văn ở số trường đại học như Khoa Vật Lý - Vật Lý Kỹ Thuật, Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGTPHCM (Học đại cương năm 2, tiếp tục đi sâu ở chuyên ngành Vật lý Địa cầu hoặc Vật lý lý thuyết) hoặc ở trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (chất lượng cao) (USTH) và trường Đại học Công Nghệ, Đại học Bách khoa Hà Nội (có 3 chuyên ngành cho các bạn lựa chọn: Viễn thám, Công nghệ vệ tinh và Vật lý thiên văn). Các bạn có thể lựa chọn tiếp tục học ở nước ngoài để nâng cao hơn, để làm trong các lĩnh vực liên quan (nhưng phải ráng kiếm được học bổng để đi du học)

1. PGS.TS Trần Văn Nhạc, Giáo trình thiên văn học đại cương, ĐHKHTN - ĐHQGTPHCM, 2020.

2. Wikipedia và 1 số trang web khác.