Scandal thi cử bự nhất lịch sử Việt Nam?

Nhân vụ cộng điểm điên cuồng ở Hà Giang, mình lại nhớ một scandal cực kỳ to, có thể nói là phốt thi cử lớn nhất của Việt Nam ngày xưa, đến mức đảo lộn xã hội luôn chứ không đùa.

Đại khái, thi Hương có 4 level, xong level này mới tới level kia. Đậu cả 4 level thì gọi là Cống sĩ, còn chỉ đậu 3 thì gọi là Sinh đồ. Vài chục năm trước khi quân Tây Sơn ra Bắc tiêu diệt họ Trịnh, lúc đó chúa Trịnh Doanh cực kỳ cần tiền nên được hiến kế:

"Thự phủ Đỗ Thế Giai cho rằng dụng binh tiêu phí nhiều, tiền tài nhà nước thiếu thốn, cho mỗi người nộp tiền ba quan, không phải khảo hạch đều được vào thi, cũng gọi là tiền thông kinh”.

Nói chung cứ đóng 3 quan thì có thể xem như được "đặc cách" đậu 3 level, cho nó dễ hiểu. Hậu quả là gì?

“Người làm ruộng, người đi buôn, thậm chí người hàng thịt, người bán vặt, cũng đều làm đơn nộp tiền xin thi cả. Ngày vào thi đông đến nỗi giày xéo lẫn nhau, có người chết ở cửa trường. Trong trường thi, nào mang sách, nào hỏi chữ, nào mượn người thi thay, công nhiên làm bậy, không còn biết phép thi là gì. Những người thực tài, mười phần không đỗ một”.

Tóm lại, không phải cứ là thần đồng, không phải cứ học tốt, chỉ cần có phương pháp tổ chức thi "tốt" mọi người dân đều sẽ trở thành Sinh đồ.

"Những người cắp sách đi học mới biết khoa trường là trọng. Từ khi kẻ nịnh thần đề nghị đổi phép thi, hạng sinh đồ ba quan đầy cả thiên hạ. Người trên do đó lấy tiền mà không ngại, kẻ dưới nộp tiền để được đỗ mà không thẹn, làm cho trường thi thành ra chỗ buôn bán. Ôi! Nếu là việc quyền nghi một thời thì còn có thể được, đến lúc thanh bình mà cũng vẫn theo như thế, có phải là điều lệ của đời thịnh đâu".

Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Thuần có nói:

"Dùng tiền để kiếm học vị, dùng học vị để kiếm chức và dùng chức để kiếm cách bòn rút thiên hạ, đó là con đường tất yếu của bọn có tiền mà thất đức.

Sinh đồ ba quan, đó là bọn đã làm ô uế cả trường thi, làm dơ bẩn cả thanh danh bao đời của kẻ sĩ, ấy là một lần đại nhục. Sinh đồ ba quan là bọn vênh váo với sự hữu danh vô thực, tưởng như ai mà chẳng thể như ai, đó là hai lần đại nhục.

Phải hai lần đại nhục như vậy, còn mặt mũi nào mà đứng giữa cõi trời cao đất dày. Mới hay, dốt chưa phải là sự đáng lo, sự đáng lo đến mức đáng sợ là sự xuất hiện của bọn dốt nát nhưng lại có học vị hẳn hoi".