SÁCH HAY THẾ GIỚI THÁNG 10 NĂM 2021: Là Bạn Khoa học mới về Ý Thức, Ai Cập Cổ Đại Lịch sử trực quan, Lỗ Hổng Cơn Đau: Phân biệt giới tính và Phân biệt chủng tộc...

Một mùa ưa thích của các “mọt sách”: mùa của những chiếc cốc Cacao ấm và những ngày cuộn chăn nằm dài đọc sách. Nhưng hãy thực tế hơn, bởi tháng 10 vẫn nổi bật với các đầu sách Lịch sử, Văn Hóa, Xã hội. Khám phá các danh nhân Hồ Chí Minh, Mao Trạch Đông, Marx… trong một tác phẩm lịch sử về cuộc cách mạng thế kỷ 19-20; nạn phân biệt chủng tộc liệu có diễn ra trong ngành y hay sản xuất phim truyện? Và hãy làm một chuyến phiêu lưu ẩm thực trên cả bảy lục địa với một tựa sách ẩm thực hiếm hoi trong tháng này.

Khám phá hương vị thế giới qua một cuốn sách ẩm thực hiếm hoi trong tháng 10 này. Không chỉ là một cuốn sách thông thường, A Food Adventurer’s Guide còn như một bữa tiệc kỳ diệu: những chuyến phiêu lưu ẩm thực, những nguyên liệu đáng kinh ngạc có thể biến đổi cảm nhận của chúng ta về văn hóa ẩm thực trải dài trên cả bảy lục địa. Bạn có sẵn sàng thưởng thức loại bia sương mù từ Chile? Loại mỳ ý hiếm có khó tìm ở Sardinia với tên gọi “Threads of God”? Hay một lò ấp trứng Ai Cập cổ có tới 2000 năm tuổi?..

Bên cạnh vai trò như một Menu đầy ắp món ăn, cuốn sách cũng chỉ ra vai trò trung tâm của thực phẩm trong đời sống (hay trong bụng chúng ta), bằng việc lần theo dấu vết của thực phẩm trong nhiều khía cạnh từ văn hóa, du lịch, cho tới lễ hội hay thậm chí chỉ trong nhịp sống thường ngày: bốn triệu phụ nữ quy tụ để làm chiếc bánh pudding; du lịch tới núi Hoa Sơn linh thiêng chỉ để thưởng thức một quán trà; một tiệc buffet hoa quả thịnh soạn đặc biệt dành riêng cho các chú khỉ ở Lễ hội Khỉ Thái Lan; một mạng lưới sản xuất nước mắm La Mã cổ đại; cho tới một chiếc máy bán hàng tự động ở Texas cung cấp Bánh Hồ đào với đầy đủ mọi kích thước..

“Giống như một bữa ăn tapas tuyệt vời, Gastro Obscura đậm đà nhưng vẫn dễ ăn và đầy bất ngờ. Đây là cuốn sách dành cho bất kỳ ai quan tâm đến ẩm thực, chuyến phiêu lưu hay thân phận con người.” (Tom Colicchio).

Với những người phải làm việc tại nhà trong suốt năm rưỡi qua, công cụ Slack có lẽ đã không còn quá xa lạ. Cung cấp dịch vụ trực tuyến giúp quản lý làm việc nhóm, Slack chính là điều “bình thường mới” – một điều “bình thường mới” siêu thực và có vẻ dễ hỗn loạn, ít nhất là đối với nhân vật Gerald.

Gerald là một nhân viên Quan hệ Công chúng ở Manhattan. Gerald, hay chính xác hơn là ý thức của anh đã được đưa lên kênh Slack nội bộ. Chính sách làm việc tại gia ban đầu bị các đồng nghiệp của Gerald coi nhẹ, nhưng không thể phủ nhận năng suất của Gerald đã tăng cao, đến mức các vị sếp chấp thuận cho anh có thể làm việc ở bất cứ nơi nào.

Tuy nhiên, sau một thời gian phải đối mặt với vực thẳm lờ mờ của cuộc sống quái gở trên mạng, Gerald nhờ đồng nghiệp Pradeep giúp anh trốn thoát, và tìm hiểu điều gì đang xảy ra với cơ thể của mình. Khi Gerald càng lún sâu vào công việc “ảo”, cuộc sống “ảo”, cuộc sống thực tế xung quanh anh càng trở nên mơ hồ, ngớ ngẩn. Cùng lúc trong thế giới thực, đồng nghiệp của Gerald phải xử lý một cuộc khủng hoảng truyền thông. Khách hàng lớn của họ – một công ty sản xuất thức ăn cao cấp cho thú cưng bị cáo buộc gây ngộ độc cho dòng chó Pomeranians trên toàn quốc, và bắt buộc thu hồi lại sản phẩm. CEO của công ty thì nghi ngờ có ai đó đang phá hoại nội thất văn phòng mình. Các nhân viên khác bắt đầu so sánh đố kỵ với Gerald, tại sao họ cũng không được làm việc ở nhà? Một tình yêu bắt đầu nảy sinh giữa người thực với một dòng văn bản trong ứng dụng – liệu điều đó có thể? Và liệu biểu tượng quái quỷ “:dusty-stick:” có nghĩa là gì?

Tác giả Calvin Kasulke đã nắm bắt những yếu tố đáng ngạc nhiên, phi lý có thể tác động tới sức khỏe tâm trí con người. Nhưng hơn hết vẫn gợi lên một hy vọng về mối liên kết giữa người với người qua cuốn sách này.

Khi Anushay Hossain mang thai ở Mỹ, cô đã cảm thấy rất may mắn. Bởi ở Bangladesh, đất nước nơi cô lớn lên không hề có khái niệm gì trong chăm sóc sức khỏe phụ nữ. Chỉ đến khi bước chân vào bệnh viện vì chuyển dạ, cô mới hiểu được mặt xấu trong ngành y tế của một quốc gia thịnh vượng. Mất 30 tiếng đồng hồ cho việc sinh đẻ (⅔ thời gian đó dành cho việc rặn đẻ), Anushay Hossain bị đau ngoài màng cứng dữ dội, sốt 40 độ, run rẩy và không kiểm soát được cơ thể, các bác sĩ cuối cùng đã phải tiến hành mổ khẩn cấp.

Nơi đất nước giàu có nhất trên trái đất, Anushay Hossain chưa bao giờ nghĩ đến chuyện tử vong sau sinh. Nhưng cô gần như trải qua việc đó, và điều này đưa cô vào một hành trình khám phá thân phận phụ nữ – đặc biệt là phụ nữ da màu – bị bỏ mặc đến chết trong ngành y tế Mỹ chỉ bởi nạn phân biệt chủng tộc.

Theo chân các cuốn tuyên ngôn nữ quyền như The Feminine Mystique và Rage Becomes Her, The Pain Gap là một lời kêu gọi sự tỉnh táo, và khuyến khích

phụ nữ hãy vượt qua ‘chứng cuồng loạn’ để cách mạng hóa việc chăm sóc sức khỏe. Cuốn sách kể về những trải nghiệm của Hossain — từ khi lớn lên ở Nam Á với tỷ lệ tử vong sau sinh đáng kinh ngạc, đến vận động hành lang cho luật y tế toàn cầu ở Capitol Hill. Đồng thời nghiên cứu tỉ mỉ, sâu sắc về những trải nghiệm đau thương của phụ nữ với hệ thống chăm sóc sức khỏe của Mỹ — để mang lại cuộc cách mạng chăm sóc sức khỏe mà phụ nữ cần.

Năm 1951, từ ngày 29/1 – 1/11, cứ mỗi ngày John Steinbeck lại say mê với công việc sáng tác Phía Đông Vườn Địa Đàng bằng một bức thư gửi cho cố Pascal Covici – một người bạn, đồng thời là biên tập viên của ông tại tòa soạn The Viking Press. Đó là kiểu sáng tác của Steinbeck, thường nhật, để giúp ông “có được sức mạnh tinh thần cho một trận đấu hay”(như ông từng nói).

Những lá thư của Steinbeck được viết trên trang bên trái của cuốn sổ, còn các trang đối diện là những đoạn viết thử nghiệm của Phía Đông Vườn Địa Đàng. Những đoạn thử nghiệm đề cập tới nhiều chủ đề – cuộc tranh luận, sự khéo léo của tay nghề, hay mối quan tâm đối với các con trai của ông.

Là tự truyện nhưng cũng cung cấp thông tin về nhà văn, những bức thư này mang đến một góc nhìn mới về quá trình sáng tạo và hấp dẫn của tác giả nổi tiếng John Steinbeck.

Một tác phẩm lịch sử hấp dẫn, cân đối giữa văn hóa và tri thức. Revolution diễn giải lại lịch sử của các cuộc cách mạng thế kỷ 19 và thế kỷ 20 bằng cách biên soạn một chùm “hình ảnh biện chứng”: “đầu máy lịch sử” Marx; ý tưởng về sự tự do (trong vấn đề) tình dục của Alexandra Kollontai; xác ướp của Lenin; những rào chắn và lá cờ đỏ của Auguste Blanqui; sự phá hủy chiếc cột Vendome của Công xã Paris.

Cuốn sách kết nối các lý thuyết với thuyết hiện sinh của các nhà tư tưởng đã xây dựng chúng, bằng cách phác họa hồ sơ đa dạng của các trí thức cách mạng – từ Marx, Bakunin đến Luxemburg và những người Bolshevik, từ Mao và Hồ Chí Minh đến José Carlos Mariátegui, C.L.R. James, và những nhân vật nổi loạn khác từ miền Nam. Và cuối cùng, phân tích sự vướng mắc giữa cách mạng và chủ nghĩa cộng sản đã định hình sâu sắc lịch sử thế kỷ XX, từ đó cung cấp cho hiện tại đầy khó khăn của chúng ta những tri thức mới về quá khứ cách mạng.

Cuốn sách này giải thích mọi điều về cuộc đời của các Pharaoh (khoảng 3200-30 TCN). Từ các vị vua đầu tiên của Ai Cập đến triều đại của Cleopatra và cuộc chinh phục của người La Mã, cuốn sách này là một bản hướng dẫn cực hấp dẫn và sâu sắc. Được viết bởi một nhóm các nhà Ai Cập học đáng kính, cuốn sách bao gồm những điều thú vị sau:

Khám phá mọi khía cạnh của Ai Cập cổ đại, từ các Pharaoh và kim tự tháp đến cuộc sống hàng ngày của người dân. Với 31 triều đại Ai Cập và 3.000 năm lịch sử, từ thời Narmer đến thời Cleopatra và hơn thế nữa, đây là hướng dẫn toàn diện về nền văn minh cổ đại của Ai Cập. Với hơn 850 bức ảnh, minh họa và bản đồ, đây là cuốn sách hoàn hảo cho những nhà tư tưởng, những người ưa thích lịch sử hoặc bất cứ ai quan tâm đến các nền văn minh cổ đại và Ai Cập học.

H.W.Brands, một nhà văn từng đoạt giải Pulitzer, một nhà sử học có sách bán chạy nhất, đã viết nên cho chúng ta một câu chuyện hấp dẫn về cuộc Cách mạng Hoa Kỳ. Đó không chỉ là cuộc chiến chống lại người Anh, mà còn là trận chiến lựa chọn giữa hai Chủ nghĩa: Chủ nghĩa Trung thành hay Chủ nghĩa Ái quốc.

Nguyên nhân nào khiến mọi người từ bỏ và chống lại đất nước của họ? Điều gì thúc đẩy các nước láng giềng chống lại quân nổi dậy để bảo vệ đất nước? Đó là câu hỏi mà H. W. Brands sẽ trả lời trong cuốn sách đầy sức mạnh về lịch sử Cách mạng Mỹ này.

George Washington và Benjamin Franklin là những kẻ nổi loạn khó tin nhất. Washington vào những năm 1770 đứng ở đỉnh cao của xã hội Virginia. Franklin thành công hơn, vươn lên từ xuất thân khiêm tốn để trở thành người nổi tiếng thế giới. John Adams là người có tính khí thất thường, tuy vậy ông vẫn tôn trọng luật pháp. Và cả ba người đàn ông này đều đã trở thành những kẻ nổi loạn chống lại Đế Quốc Anh đã nuôi dưỡng họ thành công.

Nhưng những bạn bè, gia đình của họ lại chọn cách khác. William Franklin, tưởng rằng sẽ tham gia cùng cha mình – Benjamin, nhưng cuối cùng vẫn trung thành với người Anh. Điều tương tự cũng xảy ra với Thomas Hutchinson – Thống đốc Hoàng gia Anh, bạn của Franklins; và Joseph Galloway. Những người Mỹ bản địa và những nô lệ cũng buộc phải chọn phe khi cuộc nội chiến xảy ra.

Sau Cách mạng, những người Ái quốc được chọn làm anh hùng. Trong khi những người Trung thành bị hạ hạng và quên lãng. Cuộc Nội chiến đầu tiên đã nhắc nhở rằng, trước khi Mỹ có thể giành chiến thắng trong cuộc cách mạng chống lại Anh, những người Ái quốc đã phải chiến đấu gay gắt chống lại gia đình, hàng xóm và bạn bè của chính mình.

Elie Wiesel – một nhà văn quốc tế nổi tiếng, một tác giả từng đoạt giải Nobel và là một trong những giáo viên được tôn vinh, yêu mến nhất trên thế giới. Những hiểu biết tuyệt vời của ông về cuộc đời các nhà tiên tri, vị vua trong Kinh Thánh, hay các nhà hiền triết và giáo sĩ Do Thái thời Hasidic, sẽ được thể hiện trong cuốn sách mới nhất – Filled With Fire And Light.

Elie Wiesel chọn lọc các sự kiện, truyền thuyết và giai thoại từ nhiều nguồn khác nhau, để cung cấp cho chúng ta những bức chân dung nhân vật đáng chú ý trong suốt lịch sử Do Thái. Đó là nhà tiên tri Elisha, một cố vấn kỳ diệu cho các vị vua, người có lòng trắc ẩn dù tính khí có nóng nảy. Đó là học giả nổi tiếng Rabbi Yohanan ben Zakkai, người đã khéo léo thoát khỏi Jerusalem trước khi bị Quân đội La Mã tàn phá năm 70 CN; đồng thời, những bài giảng và bình luận của ông đã cách mạng hóa việc thực hành và nghiên cứu Do Thái giáo, để duy trì dân tộc Do Thái trong hai ngàn năm lưu đày liên tục. Và Giáo sĩ Shneur Zalman người Liadi, đã sáng lập Do Thái giáo Hasidism, nhưng phải sống mòn mỏi trong nhà tù Czarist năm 1978 vì một cáo buộc sai lầm. Tuy vậy, ông đã có các cuộc thảo luận thần học với những người cai ngục, điều này sẽ tạo cơ sở cho phương pháp giao tiếp huyền thoại của Chabad với thế giới nói chung.

Kể lại câu chuyện cuộc đời của các nhân vật, đi sâu vào cuộc đấu tranh của con người khi cố gắng tạo ra cuộc sống ý nghĩa,.. Wiesel thách thức và truyền cảm hứng cho tất cả chúng ta để tìm thấy mục đích và sự siêu việt trong cuộc sống của chính mình.

Một cuốn sách chưa từng có của nền điện ảnh Da màu – từ ‘Gone With The Wind’, ‘Black Panther’, hay đến kiểu phim Blaxploitation. Những cuộc đấu tranh, những chiến thắng của các nghệ sĩ và bộ phim được sử dụng để làm lăng kính khám phá văn hóa của người Da màu, về quyền công dân, và nạn phân biệt chủng tộc ở Mỹ.

Bắt đầu từ năm 1915 với bộ phim The Birth of a Nation của DW Griffith – tác phẩm tôn vinh tổ chức Ku Klux Klan và trở thành bom tấn đầu tiên của Hollywood – Wil Haygood mang đến cho chúng ta một lịch sử sâu sắc kéo dài hơn một thế kỷ của các nghệ sĩ Da màu trên màn hình và hậu trường. Tác giả chỉ rõ tác động của việc thay đổi thực tế xã hội đối với việc làm phim, và những gì được thể hiện trên màn ảnh: nhân vật Jim Crow với các mối quan hệ giữa các chủng tộc; vụ ám sát Malcom X; phiên tòa xét xử OJ Simpson; cho đến phong trào Black Lives Matter. Đó là những bộ phim Imitation of Life, Gone with the Wind, Porgy and Bess, các phim Blaxploitation của thập niên 70, Do The Right Thing, 12 Years a Slave và Black Panther; và chỉ ra những hiểu biết mới về sự nghiệp và ý nghĩa của một loạt các nhân vật từ lịch sử đến đương đại: Hattie McDaniel, Sidney Poitier, Berry Gordy, Alex Haley, Spike Lee, Billy Dee Willliams, Richard Pryor, Halle Berry, Ava DuVernay và Jordan Peele, cùng nhiều nhân vật khác.

Một cuốn sách quan trọng, hợp thời, Colorization mang đến cho chúng ta cả một lịch sử chưa từng có của nền điện ảnh Da màu và một góc nhìn đột phá về nạn phân biệt chủng tộc ở nước Mỹ hiện đại.

Việc tìm hiểu cơ sở sinh học của trải nghiệm có ý thức, có lẽ là một trong những đóng góp thú vị nhất cho khoa học thế kỷ XXI của tác giả Anil Seth.

“Being You” (Là bạn) nghĩa là gì? Đó có phải là một trải nghiệm cụ thể và có ý thức về thế giới xung quanh bạn, và về cả chính bản thân bạn? Một câu hỏi vừa khó nắm bắt, nhưng cũng thật hấp dẫn. Trong lịch sử, nhân loại coi bản chất của ý thức là một cuộc tìm hiểu chủ yếu về mặt tinh thần hoặc triết học, nhưng nghiên cứu khoa học hiện đang vạch ra những lý thuyết và giải thích sinh học hấp dẫn cho ý thức và bản ngã.

Giờ đây, giáo sư, nhà nghiên cứu và tác giả khoa học thần kinh nổi tiếng quốc tế Anil Seth đang chỉ ra một cánh cửa nhận thức của chúng ta qua cuốn sách Being You: A New Science of Consciousness. Anil Seth vừa là chuyên gia hàng đầu về khoa học thần kinh nhận thức, vừa là một trong những người phát ngôn nổi bật nhất cho lĩnh vực tương đối mới này. Lập luận cấp tiến của anh cho rằng, chúng ta không nhìn nhận thế giới một cách khách quan, mà chúng ta là những cỗ máy dự đoán, liên tục kiến tạo nên thế giới của riêng chúng ta, sửa chữa những sai lầm trong từng micro giây, và rằng giờ đây chúng ta có thể quan sát các cơ chế sinh học trong não để thực hiện quá trình này của ý thức.

Seth đã được phỏng vấn cho các bộ phim tài liệu được phát sóng trên BBC, Netflix, Amazon; hay các podcast của Sam Harris, Russell Brand và Chris Anderson. Buổi Ted Talk của anh năm 2017 thuộc chủ đề này đã đạt lượt view hơn 11 triệu, một minh chứng cho việc biến đổi những kiến thức khoa học phức tạp thành mang tính giải trí và dễ tiếp cận.

Tổng hợp: Đặng Thơm