Rối Loạn Lưỡng Cực Là Gì? Dấu Hiệu Nhận Biết và hướng điều trị
Rối loạn lưỡng cực là một trong những căn bệnh tâm lý với nhiều triệu chứng phức tạp và dễ chuyển biến thành mãn tính. Bệnh không chỉ gây ra những thay đổi về trạng thái tâm lý mà còn khiến người bệnh suy giảm sức khỏe, ảnh hưởng đến sinh hoạt cuộc sống hằng ngày.
Rối loạn lưỡng cực là gì?
Rối loạn lưỡng cực là căn bệnh tâm lý phổ biến với tên gọi khác là bệnh rối loạn hưng – trầm cảm. Bệnh chủ yếu liên quan đến các trạng thái thay đổi tâm lý từ mức thấp của bệnh trầm cảm cho đến mức cao của bệnh hưng cảm. Chúng ta có thể dễ dàng nhận biết được bệnh khi trạng thái cảm xúc trái ngược, vừa hưng cảm rồi lại trầm cảm.
Hiểu một cách đơn giản hơn về căn bệnh này chính là sự thay đổi liên tục về trạng thái cảm xúc. Khi thì mệt mỏi, buồn chán, mất đi hứng thú trong cuộc sống cùng mọi hoạt động hằng ngày. Tuy nhiên, sau đó lại thay đổi chuyển sang dư thừa năng lượng, phấn khích quá mức, cười vui vẻ, nói nhanh không kiểm soát…
Sự thay đổi này được gọi là rối loạn lưỡng cực, bệnh có thể xuất hiện nhiều lần trong ngày, vài lần trong tuần hoặc trong năm tùy vào mức độ nặng nhẹ của bệnh.
Triệu chứng rối loạn lưỡng cực
Dấu hiệu nhận biết của bệnh rối loạn lưỡng cực được các chuyên gia đánh giá có phần tương đồng với nhiều căn bệnh tâm lý khác. Do đó, truy tìm triệu chứng để phân biệt rối loạn lưỡng cực và trầm cảm, đặc biệt là trầm cảm của rối loạn lưỡng cực là rất cần thiết. Bệnh rối loạn lưỡng cực sẽ có 2 giai đoạn khác nhau đó là giai đoạn hưng cảm và giai đoạn trầm cảm.
1. Triệu chứng giai đoạn hưng cảm
Họ có thể cảm thấy phấn khích, bốc đồng, hưng phấn và tràn đầy năng lượng. Khi đó người bệnh sẽ có thay đổi như:
- Tăng động, dư thừa năng lượng, không cần ngủ, ngủ ít
- Hứng khởi nói chuyện, nói nhanh, nói nhiều
- Suy nghĩ lạc quan, đơn giản, quyết định liều lĩnh không tính toán về tiền bạc, công việc
Người bệnh cảm thấy vui vẻ, tràn đầy sinh lực, rất thoải mái, sức khỏe hoàn hảo vô cùng, không cảm thấy mệt mỏi, dường như mọi sự đều tốt đẹp, vui vẻ. Người bệnh thường đánh giá cao, cảm thấy như mình có tài năng, có thể vượt mọi khó khăn, đưa ra nhiều chương trình, kế hoạch và tin tưởng vào thành công của mình. Về mặt cảm xúc, có sự gia tăng cảm xúc, trêu chọc những người xung quanh mà không để ý hoàn cảnh xung quanh, cảm xúc dễ bị tác động, đang vui vẻ họ có thể trở nên giận dữ, kích động nhất thời do nguyên nhân bên ngoài không đáng kể (thông thường, những nguyên nhân như vậy không làm họ kích động đến vậy).
Nhịp độ tư duy tăng thể hiện qua sự xuất hiện liên tục và nhanh chóng các ý tưởng. Người bệnh nói nhiều, nói liên tục, nói đến khàn tiếng. Các câu nói thường không hoàn chỉnh vì thiếu sự tập trung, đôi lúc nói không thành câu thể hiện sự xuất hiện nhanh chóng của những ý tưởng đến nỗi họ không bắt kịp.
Chiều hướng gia tăng hoạt động, kết hợp với tự đánh giá cao và khả năng phê phán giảm khiến người bệnh tham dự vào những việc làm với nhiều nguy cơ hậu quả nghiêm trọng như đầu tư vào lĩnh vực mình không biết, tiêu xài tiền bạc vào những vật không cần thiết.
Người bệnh có thể gia tăng tình dục, tăng khẩu vị, ăn nhiều, không cảm thấy buồn ngủ.
2. Triệu chứng giai đoạn trầm cảm
Ngược lại với giai đoạn hưng cảm, ở giai đoạn trầm cảm, người mắc rối loạn lưỡng cực sẽ có suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực.
- Người bệnh cảm thấy buồn vô cớ, không điều gì làm cho họ khuây khỏa hoặc vui lên được
- Người bệnh thường đánh giá thấp bản thân, cảm giác có lỗi
- Cách nhìn về quá khứ, hiện tại, tương lai mang màu sắc ảm đạm
- Buồn rầu, không tin vào khả năng lành bệnh
- Cảm giác đau khổ vì tội lỗi, nỗi buồn không giải quyết được, cảm giác bế tắc không lối thoát thường làm người bệnh có ý tưởng tự sát.
- Mất năng lượng, mất nhiệt huyết trong công việc, cơ thể suy nhược
- Thay đổi chế độ ăn uống, chán ăn, khẩu vị giảm, có lúc bỏ ăn
- Thay đổi giấc ngủ, khó vào giấc ngủ, ngủ hay bị thức giấc
- Quá trình liên tưởng chậm chạp, người bệnh suy nghĩ lâu, trả lời chậm chạp, giảm khả năng tập trung chú ý
- Hoạt động tình dục giảm, ở nữ có thể đi kèm kinh nguyệt không đều hoặc mất kinh.
Đàn ông và phụ nữ được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lưỡng cực với số lượng ngang nhau. Tuy nhiên, các triệu chứng chính của rối loạn có thể khác nhau giữa hai giới tính. Nam có thể có nhiều cơn hưng cảm trong khi nữ có thể có nhiều cơn trầm cảm. Nam giới bị rối loạn lưỡng cực trong giai đoạn hưng cảm có thể tăng lạm dụng chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, ma túy…
Nam giới bị rối loạn lưỡng cực ít khi tự mình đi khám bệnh hơn phụ nữ. Do đó, tỷ lệ nam chết bằng tự tử cao hơn phụ nữ.
Nguyên nhân gây rối loạn lưỡng cực
Thực tế, các nhà khoa học vẫn chưa xác định nguyên nhân chính xác gây ra rối loạn lưỡng cực song cũng đã tìm được mối quan hệ với nhiều yếu tố trong não bộ và bên ngoài môi trường. Cụ thể bao gồm:
Cấu trúc và hoạt động chức năng của não: người bị rối loạn lưỡng cực có cấu trúc não bộ với những điểm khác nhau với những người có tinh thần khỏe mạnh hoặc mắc các dạng rối loạn tâm thần khác.
Tiền sử gia đình: Thống kê cho thấy những người trong gia đình bị rối loạn lưỡng cực thì tỉ lệ mắc bệnh cũng cao hơn.
Yếu tố di truyền: Yếu tố này có liên quan đến khoảng 10 -20% trường hợp rối loạn lưỡng cực.
Tác động từ bên ngoài: người từng bị sang chấn tâm lý, bạo lực, stress kéo dài, lạm dụng chất kích thích hoặc thiếu sự quan tâm từ gia đình.
Rối loạn chất dẫn truyền thần kinh: thiếu hụt, mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh như dopamin, serotonin, noradrenalin,…
Yếu tố bệnh lý: rối loạn lo âu, trầm cảm, bệnh tiểu đường, bệnh mạn tính,…
Điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực
Để chẩn đoán chính xác bệnh rối loạn lưỡng cực là một việc không dễ. Điều này càng khiến cho việc chữa trị trở nên khó khăn và mất nhiều thời gian hơn. Thậm chí, đã có nhiều trường hợp người bệnh phải sống chung với bệnh trong một thời gian dài hoặc cả đời.
Việc điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực cần đảm bảo dựa trên các nguyên tắc gồm:
- Cải thiện các triệu chứng của bệnh rối loạn lưỡng cực ở cả 2 trạng thái cảm xúc là hưng cảm và trầm cảm.
- Phòng ngừa tái phát bệnh.
- Hỗ trợ hồi chức năng.
Theo các chuyên gia, hiện nay có 4 cách phổ biến nhất được áp dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực là:
1. Trị liệu tâm lý
Những nút thắt tâm lý được tháo gỡ từ từ sẽ kéo theo việc cải thiện những vấn đề về cảm xúc, hành vi, lời nói và phòng ngừa khởi phát các bệnh lý rối loạn tâm lý khác. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể được áp dụng trị liệu tâm lý nhóm để đem hiệu quả điều trị tốt hơn.
2. Dùng thuốc
Trị liệu tâm lý kết hợp sử dụng thuốc là “combo chữa bệnh” hiệu quả được áp dụng phổ biến từ trước đến nay. Trong hầu hết các bệnh lý về tâm thần, thuốc là sự lựa chọn tốt nhất để cải thiện triệu chứng bệnh, trong đó bao gồm cả bệnh rối loạn lưỡng cực.
Đối với bệnh lý này, người bệnh sẽ phải sử dụng rất nhiều loại thuốc khác nhau, trung bình là 3 loại kết hợp cùng nhau mới đem lại kết quả khả quan. Quá trình điều trị rối loạn lưỡng cực bằng thuốc bắt buộc phải duy trì trong một thời gian dài. Bác sĩ sẽ cho người bệnh thử nhiều loại thuốc khác nhau trong thời gian đầu để tìm ra loại thuốc phù hợp nhất, sau đó mới duy trì thuốc.
Điều này nhằm đảm bảo tác dụng của thuốc trong điều trị bệnh tốt nhất và ít tác dụng phụ đối với sức khỏe của người bệnh. Lưu ý việc sử dụng thuốc phải tuyệt đối đúng theo hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý ngưng sử dụng hoặc thay đổi liều khi chưa có sự cho phép và phải trung thực trong khai báo bệnh sử. 
3. Điều trị rối loạn lưỡng cực bằng phương pháp sốc điện
Trong Y học hiện đại còn có một phương pháp dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực đó là sốc điện. Tùy theo sự đánh giá mức độ nặng nhẹ của bệnh và mong muốn trị bệnh của từng người sẽ được áp dụng khác nhau.
Đối với giai đoạn trầm cảm
Được chỉ định cho những người bệnh có kèm triệu chứng loạn thần và có ý định tự sát. Dù tuân thủ sử dụng thuốc đủ liều nhưng không khỏi hoặc bị dị ứng thuốc. Chống chỉ định sử dụng cho những người có bệnh lý nền tim mạch, hô hấp, tổn thương não…
Tùy mức độ bệnh mà bác sĩ sẽ chọn sốc điện đơn cực hoặc lưỡng cực. Thường thì phải duy trì thực hiện khoảng 8 – 12 lần, thực hiện hằng ngày hoặc cách ngày mới đem lại hiệu quả cao nhất.
Được chỉ định khi người bệnh kháng thuốc, dị ứng thuốc và có hành vi, lời nói tổn hại bản thân, tổn thương những người xung quanh, dễ kích động mạnh… Áp dụng sốc điện trong giai đoạn này trong thời gian ngắn và chỉ từ 4 – 6 liệu trình là đã đem lại hiệu quả nếu đáp ứng điều trị.
4. Thay đổi thói quen sống lành mạnh
Trong cuộc sống hằng ngày, nếu có khát khao sống như những người bình thường và tiếp nhận điều trị chuyên sâu thì đồng thời bạn phải nuôi dưỡng những thói quen lành mạnh. Không chỉ là những thay đổi tích cực về trạng thái tâm lý mà còn phải điều chỉnh thói quen sống của mình. Tuyệt đối không để thiếu ngủ và lạm dụng chất kích thích.
Đồng thời, hãy xây dựng cho riêng bản thân một chế độ ăn uống khoa học với những loại thực phẩm tốt cho sức khỏe. Tập thể dục mỗi ngày để kích thích sản sinh hormone điều tiết cảm xúc và cố gắng ngủ đủ giấc 7 – 8 tiếng mỗi đêm.
Bên cạnh đó, hãy nhờ đến sự trợ giúp của người thân và gia đình để có được sự hỗ trợ tốt nhất. Hãy bước ra khỏi giới hạn của mình và tiếp xúc, trò chuyện với mọi người như cùng nhau tham các hoạt động tập thể, đi du lịch cùng nhau cũng là cách tốt nhất để quản lý cảm xúc của bản thân.
