Quousque tandem

Trước khi sang ngày mới (theo giờ của mình), mình muốn viết một chia sẻ cực nhanh về Cicero. Vì đúng ngày 8 tháng 11, nhưng vào năm 63 TCN, Cicero phát biểu bài diễn văn nổi tiếng cáo buộc Catilina về âm mưu của y lật đổ 2 người tại vị chấp chính quan tại vị lúc bấy giờ là Cicero và Hybrida.

Câu mở đầu của bài này hầu như sinh viên Cổ điển học Hy-La nào cũng thuộc nằm lòng:

Và cũng trong phần mở đầu của bài diễn văn này, chúng ta có một câu than vãn rất nổi tiếng hay được trích dẫn

Đôi chút về Cicero:

Ông là một chính khách, nhà diễn thuyết, triết gia La Mã nổi tiếng, sống vào giai đoạn cuối của nền Cộng hòa La Mã. Đối với sinh viên Cổ điển học, ông là một trong những tác giả nổi tiếng nhất, với thơ văn Latinh đỉnh cao của thời kì vàng son của tiếng Latinh cổ điển.

Những trích dẫn trên lấy từ những bài diễn thuyết tố cáo Lucius Sergius Catilina. Ông ăn nói thuyết phục đến nỗi Catilina lập tức trốn chạy và tập trung quân phiến loạn. Sau đó, Catilina bị đánh bại, và Cicero cứu được La Mã khỏi một cuộc âm mưu. Tuy nhiên, ông đã lạm dụng tài ăn nói để lậm quyền trong việc xét xử nhóm quân của Catilina.

Sau vụ loạn lạc nội chiến La Mã, Iulius Caesar bị ám sát, quân của Brutus sau khi giết Caesar cũng bị đánh bại, Antonius ghét Cicero lắm nên cho giết luôn. (Sau đó thì y cũng bị Augustus xơi luôn, nói chung là loạn xì ngầu cả lên trước khi Augustus lên nắm quyền và mang La Mã sang một giai đoạn mới).

Theo Plutarchus, khi cháu của Augustus lén đọc sách do Cicero viết và bị phát hiện liền giấu. Augustus bèn nói với cháu rằng Cicero là một người có học và một nhà yêu nước. Ngoài ra, Augustus còn trọng dụng con của Cicero, một phần do trọng nhân tài, có lẽ phần khác do lương tâm cắn rứt vụ Cicero bị giết.