Nguồn gốc chợ Âm phủ ở Hà Nội
Ai ở Hà Nội chắc cũng đêu biến đến phố sách 19/12 nằm cạnh Tòa án Nhân dân Hà Nội, một đầu phố thông ra Lý Thường Kiệt, đầu còn lại thông ra Hai Bà Trưng. Bên trong rất đông người qua lại, đi dạo và chụp ảnh, một địa điểm lý tưởng cho những ngày cuối tuần. Nhưng ít ai biết rằng tiền thân của con phố này chính là chợ Âm phủ - nơi trước đấy từng là mồ chôn tập thể của quân và dân trong cuộc Kháng chiến chống Pháp.
Phố sách 19/12 ngày nay
Vào năm 1945 phố có tên Lê Chân, cho đến năm 1942, quân Nhật đến Hà Nội. Để tránh sự oanh tạc bom đạn của máy bay Mỹ (lúc bấy giờ thuộc phe Đồng minh), chính quyền thành phố đã cho xây một dãy hầm trú ẩn nổi dọc con phố. Ở đây bắt đầu hình thành một cái chợ tạm họp rải rác của bà con buôn bán hai chợ Hàng Da - Hàng Bè dạt về.
Đêm 19.12.1946, bước vào cuộc Toàn quốc Kháng chiến, Hà Nội chia thành hai khu vực: một do ta kiểm soát, một do Pháp đã chiếm đóng. Chiến sự xảy ra, thi hài chiến sĩ và nhân dân vùng ta kiểm soát được chôn cất chu đáo. Những thi hài ở khu vực Pháp chiếm đóng - chủ yếu là nạn nhân phố Hàng Bông và Cửa Nam - chúng cho chuyển về phố Lê Chân và ném hết xuống dãy hầm trú ẩn. Trong suốt cuộc chiến, thi hài chiến sĩ và nhân dân lấp đầy dãy hầm, quân Pháp đổ đất đắp thành một nấm mồ chung.
Sau ngày Tiếp quản Thủ đô, chính quyền ta cho đắp mộ to, cao hơn và trên cổng đắp lại dòng chữ:
"Mồ nhân dân và chiến sĩ hy sinh ngày Toàn quốc Kháng chiến - 19.12.1946".
Mồ chôn tập thể của các nạn nhân 12/1946
Đến đầu những năm 80 của thế kỷ trước, chính quyền Hà Nội cho chuyển tất cả hài cốt về nghĩa trang Bất Bạt ở Ba Vì và đặt tên con phố này là "19 tháng 12". Con phố còn nguyên vẹn hai hàng cây Dã Hương xanh tươi được trồng từ đầu thế kỷ. Một thời gian sau, trên con phố này hình thành một chợ dân sinh tự phát. Đến 1985, thành phố chính thức thành lập chợ mang tên "Chợ 19 Tháng 12".
Vì chợ nằm trên di chỉ của nấm mộ chung nên nhân dân gọi là "Chợ Âm Phủ". Chợ này mặt hàng phong phú do bà con ở Hà Tây đưa ra chẳng thua kém gì các chợ dân sinh khác ở nội thành. Nhưng nổi tiếng hơn cả là mặt hàng thịt chó chặt miếng, nghe nói là của người ở Vân Đình, ở Phùng mang ra.Những con chó được thui bằng rơm có mầu vàng ươm chứ không phải là được phết mầu cánh gián mà dân nhậu gọi là "chó đánh véc-ni" bán ở những nơi khác, khiến các đệ tử của món "Mộc tồn"ở Hà Nội không ai là không biết và yêu thích thịt chó ở chợ Âm phủ. Mặt khác, tiểu thương ở chợ này đều hoan nghênh mặt hàng thịt chó vì họ quan niệm chỉ có chó mới xua đuổi được tà ma. Sau khi chợ bị giải tán, các hàng thịt chó này lại kéo về bán ở phố Phùng Hưng.
Thành phố có quyết định giải tỏa tất cả các chợ đã chiếm dụng lòng đường trong để đảm bảo cảnh quan môi trường, giao thông đô thị như chợ Nguyễn Cao, chợ Bích Câu, chợ Cao Đạt, chợ Hòe Nhai, chợ Thanh Hà, chợ Hàng Bè... và chợ Âm phủ cũng nằm trong chủ trương giải tỏa đó.
Năm 2009, chợ 19/12 được giải tỏa, trả lại nguyên hình của con phố xưa. Một thời gian sau mọc lên những ki- ốt bán sách báo và đến ngày 30.4 2017 thành phố Hà Nội chính thức khai trương Phố Sách Hà Nội đẹp đẽ như ngày nay.
