Nghề đặt lọp ếch, Nghề lọp cua của người miền tây

“Ếch thường tìm nơi ẩm thấp, cỏ ít, nhất là những nơi có bùn láng để kiếm ăn”. Thường nước càng cao ếch càng nhiều, nhất là nơi có rẫy mía, có bờ bao ngạn, ếch tập trung nhiều hơn, người cắm tha hồ đánh bắt. Bình quân mỗi đêm một người có thể cắm từ 100-200 cần câu. Năm nào nước ít người cắm đi bộ, nước cao thì bơi xuồng.

Ếch cái thường to hơn ếch đực rất nhiều, dưới cổ chỉ toàn một lớp da trắng. Ếch đực nhỏ hơn nhưng dưới cổ bao giờ cũng có cái bớt đen và lớp da mỏng, khi nó kêu lớp da này phình ra tóp vô như cái bong bóng vậy. Đó là điểm phân biệt đâu là ếch đực và đâu là ếch cái. Khi ếch bắt cặp, ếch cái thường cõng ếch đực bò ra mé nước, vì cái giống ếch luôn luôn vừa bắt cặp vừa đẻ trứng như thế.

Câu ếch - Nhấp ếch

Cái giống ếch cũng khá lạ, ban ngày có thể chui rúc sâu trong hang hoặc ẩn mình dưới nước, nhưng đêm về- nhất là những đêm sau mưa thì chúng lên bờ tất tật. Khi trời mưa lớn, ếch không bao giờ xuất hiện mà mọp dưới tán lá cỏ hay xó hóc nào đó, chờ hết mưa là lập tức nhảy ra chiếm địa bàn.

Chỗ ếch ngồi phải thoáng, thường là những chỗ đất trống ven bờ nước hoặc các mô đất có địa thế làm chỗ dựa. Ban đầu chúng nhảy ra chủ yếu là để kiếm mồi như trùn, dế, sâu bọ… cho no bụng cái đã. Sau đó mới ồm ộp kêu gọi bạn tình. Nếu là giống chim cút, sẽ là cút mái gầm, cút trống theo; còn giống ếch hoàn toàn ngược lại- ếch đực kêu, ếch cái tìm đến.

Đi soi ếch đêm phải đi hết sức nhẹ nhàng, tránh gây tiếng động. Mõi con ếch có một đặc tính khác nhau, con mê đèn thì thấy ánh sáng là ngồi nhìn trân trân; lúc ấy chỉ cần chiếu điểm sáng chính xác vào đầu ếch và bước nhẹ đến chụp lấy mà thôi. Nhưng những con ếch đã từng “va chạm trận mạc”, bị bắt hụt nhiều lần hoàn toàn khác.

Với những con ếch kiểu này đòi hỏi người đi soi phải có kinh nghiệm. Nghe nó kêu, phải định hướng từ xa, tắt đèn xong đi thật nhẹ đến hướng đó, đứng im… rình, thủ sẵn chĩa, chờ khi ếch ta mất cảnh giác, bắt đầu kêu đều đều, lập tức bật đèn lên thật sáng, soi thẳng vào cho nó quáng mắt rồi nhanh tay chĩa. Nếu chĩa không kịp hoặc thiếu độ chính xác, ếch sẽ nhảy xuống nước, lặn mất ngay. Có thể nói đi soi ếch khá là cực nhưng những đêm soi trúng, được nhiều ếch thì rất vui. Ếch soi bằng chĩa thường bị chết, nên chủ yếu chỉ để ăn, còn muốn bán ra chợ phải chuyển qua công việc cắm câu ếch.

Cái nghề cắm câu ếch cũng khá công phu. Đầu tiên phải chuốt cần. Chọn tre gai hoặc tầm vông già đem cưa ra từng đoạn dài cỡ bảy tấc, rồi chẻ nhỏ ra để vót. Cần cắm ếch không cần to, chỉ cần cỡ chiếc đũa ăn là được, nhưng phải bôi nhớt phơi khô cho thật dẻo.

Vì lũ ếch coi vậy mà rất mạnh, khi dính câu rồi chúng còn nhảy rất ghê, cần mà không dẻo sẽ bị gãy ngay. Khi cần đã được vót hoàn chỉnh thì tóm dây câu vào, dây câu ếch thường làm bằng dây dù mềm và phải nhuộm lá c*t quạ cho tiệp với màu đất để ếch không phát hiện.

Lưỡi câu ếch, phải dùng lưỡi mỏ ó cỡ số sáu là vừa… Cần cắm chỉ như vậy, cái quan trọng và chủ yếu nhất là làm mồi câu. Mồi cắm ếch phải làm cho có bài bản, nếu chỉ bắt trùn, dế làm mồi thì không nhạy. Đầu tiên phải ra chợ mua vài con cá nục biển hoặc cá cơm sông cũng được, cùng với vài vị thuốc bắc như a quỳ, a giao, tai vị, mã tiền, băng phiến và dầu chuối. Sau cùng là cách chế biến. Cá bằm nhuyễn, càng nhuyễn càng tốt, sau đó nhét cá bằm vào chai, cho vô một ít nước vo gạo, đem phơi nắng cho lên mùi.

Sau một ngày cho các vị thuốc bắc vào. Cụ thể là a quỳ đem ngâm cho tan, kinh nghiệm dân gian ngâm với nước tiểu của mình là nhanh tan nhất. A giao nấu trên bếp cho tan ra với nước, băng phiến để y vậy đổ vô. Còn mã tiền, tai vị rang cho giòn, giã nhuyễn trộn chung vào với dầu chuối. Tất cả được trộn cho thật đều với cá bằm, tạo ra cái mùi thật đặc biệt, ếch rất khoái.

Cắm câu ếch chủ yếu là ban đêm, nhưng từ chiều phải đi dọn bãi. Chỗ nào cắm cần phải moi đất lên đắp thành một ụ nhỏ và vuốt cho láng, rồi mới đặt mồi câu lên trên. Vì ếch thích ngồi những chỗ cao hơn mé nước, bình thường nó đi tìm mồi cũng lựa những địa thế như vậy.

Đêm xuống ếch ra khỏi hang, hoặc bơi vào bờ, nghe mùi mồi hấp dẫn là nhảy đến đớp ngay. Ếch ăn câu xong, bị cần câu neo lại đó, người đi cắm câu chỉ chờ đến sáng là đến gỡ về, hiếm khi bị sẩy lắm. Cái nghề cắm ếch không cực nhưng đòi hỏi phải công phu. Mùa mưa nước nổi, ếch tụ về, cắm một đêm vài ba ký dễ như chơi.

Có người không cắm câu mà đan lọp bắt ếch với cách làm mồi cũng tương tự. Ếch câu hay đặt lọp đều là ếch còn sống nguyên, không như ếch bị soi chĩa nên dễ bán hơn. Cái nghề này, ngày xưa nhiều người từng nhờ nó mà kiếm cơm gạo, mắm, muối được. Ngày nay, ruộng đồng đầy thuốc xịt cỏ, hoá chất độc hại, ếch cũng hiếm dần, thành thử cái nghề bắt ếch cũng dần dần đi vào dĩ vãng.

Trong các cách săn bắt ếch thì nhấp ếch phải nói là hấp dẫn nhất. Nhấp ếch phải làm một cần câu trúc dài khoảng sáu mét, dây câu cũng phải dài tương đương, lưỡi phải chọn loại lưỡi chữ “U” cỡ lớn.

Nhấp ếch thường đi vào ban ngày, đột nhập vào các hầm mương hoặc hố bom có nhiều cỏ rậm mọc quanh năm, những chỗ này thường có ếch trú ngụ. Chỉ cần móc vào lưỡi câu một khúc trùn hoặc cái bông mướp vàng cho sang sáng là có thể dùng làm mồi dụ ếch. Ban ngày, ếch thường mọp dưới gốc những bụi cỏ ven bờ hố nước, ít khi chúng nhảy ra ngoài.

Vì vậy phải nhấp miếng mồi liên tục ngoài rìa mép nước để gây chú ý cho chúng. Đang lúc đói, thấy mồi động đậy chúng nhảy đến táp ngay. Nhấp ếch cũng phải có chút kinh nghiệm là tuyệt đối không làm động cỏ rác quanh bờ hố nước, vì ếch ban ngày rất nhát, nghe sột soạt là nhảy xuống nước lặn mất tăm.

Phải đi cho thật êm và không để bóng của mình soi xuống nước, cứ âm thầm đưa dây mồi vào những chỗ đắc địa mà nhấp, ếch sẽ nhảy ra ăn ngay, không cảnh giác gì cả. Khi ếch táp mồi không nên giật câu lên liền, phải chờ cho nó lắc đầu qua lại một hai cái, lúc ấy, giật lên lưỡi câu mới dính vào miệng ếch.

Phải nói không gì sướng bằng giật lên được con ếch bà to đùng, đen thui lui, hai chân nhảy nhún liên tục, cần câu cong quặt, tay nặng nặng- nghe mới sướng làm sao! Nhưng phải nhớ rằng đi nhấp ếch ban ngày phải đem cọng dây để cột eo ếch mà mang, không nên bỏ chúng vào rọng, vì vô rọng chúng sẽ nhảy đùng đùng, gây náo loạn, khó câu được con khác.