[Ngày này năm xưa]: Ngày 15 tháng 4 năm 1865: Phát hành Gia Định Báo ở Sài Gòn - Là tờ báo đầu tiên của Việt Nam được in bằng chữ quốc ngữ ra đời năm 1865 tại Sài Gòn
[Ngày này năm xưa]: Ngày 15 tháng 4 năm 1865: Phát hành Gia Định Báo ở Sài Gòn - Là tờ báo đầu tiên của Việt Nam được in bằng chữ quốc ngữ ra đời năm 1865 tại Sài Gòn. Chủ biên đầu tiên là một người Pháp ông Ernest Potteaux. Năm 1869 thì bàn giao lại cho ông Trương Vĩnh Ký làm giám đốc và ông Huỳnh Tịnh Của làm chủ bút
--------------
Có hai ý kiến về ngày xuất bản số báo đầu tiên.
Trong cuốn “Sài Gòn năm xưa”, tác giả Vương Hồng Sển cho rằng 01/04/1865 là ngày ra số báo đầu tiên.
Trong cuốn sách “Trương Vĩnh Ký” của tác giả Khổng Xuân Thu, phần “Tờ báo đầu tiên trên đất Việt do Trương Vĩnh Ký quản nhiệm” (trang 35) cũng viết “Tờ Gia Định Báo ra đời ngày 01/04/1865”. Trong một bài viết trên tạp chí Kiến thức ngày nay số 117 ra ngày 20/06/1995, Lê Nguyễn viết: “Đa số người viết cho rằng ngày phát hành đầu tiên của Gia Định Báo là ngày 01/04/1865, nhưng chưa có tác giả nào khẳng định là đã tận mắt nhìn thấy tờ báo lịch sử này”.
Về văn kiện cho ra đời tờ báo - một thông lệ gần như bắt buộc trong công báo Pháp thời kỳ này - tác giả Nguyễn Văn Trung trong tác phẩm “Chữ, văn quốc ngữ thời kỳ đầu Pháp thuộc” xác nhận chưa tìm được nghị định cho ra báo.
Nhà ngữ học Lê Ngọc Trụ đã lục tìm trong công báo năm 1865 cũng không thấy có. (Theo tạp chí Bách Khoa- Sài Gòn số 217 ngày 15.1.1966).
Ý kiến thứ hai cho rằng ngày 01/04/1865 chỉ là ngày ký nghị định cho phép tờ báo ra đời. Ngày 15/04/1865 mới thực sự là ngày ra số báo đầu tiên.
Trong cuốn “Tìm hiểu lịch sử báo chí Việt Nam” Hồng Chương viết: “Gia Định Báo xuất bản ở Gia Định ngày 15/04/1865 do một người Pháp là Ec-nét Pô- tô(Ernest Potteau) chịu trách nhiệm xuất bản và phát hành (theo nghị định ngày 1-4-1865 của thống đốc chỉ huy trưởng Nam Kỳ)”.
Huỳnh Văn Tòng cũng khẳng định ngày phát hành số Gia Định Báo đầu tiên là ngày 15/04/1865.
Ngoài hai ý kiến như trên thì còn có một số ý kiến khác về ngày ra đời tờ Gia Định Báo.
Chẳng hạn, Lê Nguyễn cho rằng: “Văn kiện chính thức đầu tiên đề cập đến Gia Định Báo là quyết định số 51 ngày 18/03/1869 của quyền thống đốc Nam- Kỳ G.Ohier, trang 91-92 với nội dung tạm dịch như sau:
Điều 1: Tờ Gia Định Báo sẽ ra vào những ngày thứ 2 kể từ ngày 1 /4
Điều 2: Tiền đặt mua báo là 20 quan mỗi năm
Điều 3: Tờ Gia Định Báo tiếp tục phát hành dưới sự trông coi của ông Potteaux, với tư cách này, ông sẽ nhận một khoản phụ cấp 1200 quan mỗi năm”.
Đào Trinh Nhất trong bài “Thử tìm long mạch tờ báo ta” đăng trên báo Trung Bắc chủ nhật, phát hành năm 1942, thì tờ Gia Định Báo đầu tiên ra đời năm 1867.
Một tài liệu khác do nhà sách Nguyễn Khánh Đàm ấn hành năm 1942 có kể lại rằng vào năm 1867, thống đốc Nam Kỳ Kerguda có mời cụ Trương Vĩnh Ký ra làm quan nhưng cụ từ chối và xin lập ra một tờ báo quốc ngữ lấy tên là Gia Định Báo. (Dẫn theo Kiến thức ngày nay số 117 ra ngày 20/06/1995).
Tuy nhiên với số báo cũ nhất hiện nay Thư viện tổng hợp Tp.HCM còn lưu trữ trên vi phim in: “Số thứ tư, năm thứ I ra ngày 15/07/1865 ” và “Tờ báo này mỗi tháng tây cứ ngày rằm in ra một lần ai muốn mua cả năm phải trả 6 góc tư ”. Có thể khẳng định ngày ra số báo đầu tiên của Gia Định Báo là ngày 15/04/1865. Theo Huỳnh Văn Tòng, trong một bức thư của ông Groze - Thống đốc Nam Kỳ lúc bấy giờ - gửi cho Bộ trưởng Hải quân và thuộc địa Pháp ngày 09/05/1865 có đoạn viết: “Số đầu tiên của tờ Gia Định Báo được in bằng chữ Annam, theo chữ Latinh phát hành vào ngày 15/04 vừa qua…”.
Trân trọng
