Nam Phong #6: Tại sao biện hộ cho Paul Giran, Tác giả của “Tâm lý người An Nam”

Ngày hôm nay dễ gây hiểu lầm khi bàn về Paul Giran, người đã viết một công trình đầy tính phân biệt chủng tộc là “Tâm lý người An Nam” (1904), đã dịch rồi xuất bản năm 2019 gây nên đồng loạt phản đối, tức giận, khinh bỉ. Một người Pháp khác là triết gia Montesquieu tuy vậy biện hộ: “Tôi xin, và chỉ sợ không được, xin đừng phán xét qua chốc lát cả một việc làm của tôi trong 20 năm. Xin hãy tán thành hay phản đối toàn bộ cuốn sách, chứ không phải chỉ một vài câu”. Lời của Montesquieu có thể nới rộng rồi dùng cho Paul Giran: xin đừng đánh giá ông chỉ qua một cuốn sách, lại là cuốn đầu tay, in lúc ông mới sang Việt Nam làm việc được 5 năm, cho bằng qua cả những tác phẩm sau này, có một tác phẩm đã được dịch là “Phù thuật và tín ngưỡng An Nam: nhập môn triết học văn minh của người An Nam” (1912).

Cách làm này không quy tác giả chỉ vào một tác phẩm và như một kiến thức đã được vật hoá nó thuộc về quá khứ đã xa, không thiết thân với những cá nhân ngày hôm nay. Ngược lại, người nói muốn kéo tác giả về hiện tại, chỉ xét nội tại bản thân hai tác phẩm là “Tâm lý người An Nam” và “Phù thuật và tín ngưỡng An Nam”, từ đó làm lộ cái khó và nỗ lực thay đổi phương pháp cùng thái độ nơi ông, thứ buộc những cá nhân hôm nay phải chú ý, cảm nhận, suy nghĩ.

Bài nói thuộc chuỗi tác phẩm chân dung những cá nhân sống tại Việt Nam trong thế kỷ XX của người nói, dựa trên trực giác về những khả năng đã được tích luỹ trong quá khứ (chỉ về phương pháp, do nguồn lực hạn chế) nhưng chưa được nhìn nhận, và có thể đi vào tồn tại ngày hôm nay. Người nói từ đó mời gọi những diễn giải không chỉ về những tác phẩm trong quá khứ, cho bằng bản thân cách diễn giải của người nói. Một tác phẩm sẽ còn sống nếu còn được diễn giải.

5 tác phẩm trong chuỗi chân dung của diễn giả:

2/Giới thiệu về diễn giả

Đăng Thành, sinh năm 1996, nghiên cứu độc lập về cách tiếp cận cấu trúc luận trong khoa học xã hội của ba nhân vật 1) Marx 2) Levi-Strauss 3) Phan Ngọc.

Website của diễn giả: