Loạt bài về Kỹ Nữ Việt Nam ngày xưa (loạt bài nhiều phần từ thời Ngô, Đinh, Tiền Lê cho đến Nguyễn Sơ 1858)

Phụ nữ Việt Nam nói riêng cũng như trên thế giới nói chung thì từ xưa đến nay vẫn luôn chịu đựng sự bất công trong xã hội. Đối với người phụ nữ thì trong lịch sử phát triển của loài người, giai đoạn “ xã hội nô lệ và phong kiến” chính là giai đoạn mà số phận của họ bị chà đạp và khinh rẽ nhất. Bài viết này xin tiếp cận một khía cạnh trong đời sống của phụ nữ Việt Nam thời phong kiến, thời mà những cô gái vừa xinh đẹp vừa tài năng nhưng cũng chịu những đau khổ tủi nhục do chính tài sắc của mình mang lại. Vậy họ, những người con gái đó là ai?

Họ chính là những “Kỹ Nữ”.

PHẦN 1: KHÁI NIỆM, NGUỒN GỐC VÀ PHÂN LOẠI KỸ NỮ

I.Kỹ Nữ và mại dâm

Khi nhắc đến Kỹ Nữ nhiều người nghĩ ngay đó là những cô gái làm nghề “mại dâm” ngày xưa. Vậy Kỹ nữ có thật là gái mại dâm hay không? Có người bảo rằng Kỹ Nữ chính là gái mại dâm, những cũng có người cho rằng không hẳn là vậy. Vậy trước khi tìm hiểu Kỹ Nữ là như thế nào?, xin mời các bạn tìm hiểu qua một chút về lịch sử của cái nghề thiên cổ, có thể xem là “trường tồn với thời gian” của thế giới, đó chính là nghề “mại dâm”:

Từ xa xưa con người muốn duy trì nòi giống thì phải có tình dục. Như vậy có thể nói tình dục chính là một nhu cầu của xã hội loài người. Khi mà nhu cầu đó của con người không thể đáp ứng được thường xuyên từ những cuộc hôn nhân (vợ chồng), thì sẽ dẫn đến “tình dục không hôn nhân” hay nói cách khác là “tình dục ngoài luồng”. Như vậy là đã có “cầu”, mà đã có cầu thì sẽ dấn đến có “cung”. Từ đó nghề mại dâm ra đời, nhìn từ phương diện kinh tế mại dâm là một loại hình dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu của con người. Lịch sử Việt Nam được cho là có 4000 năm thì lịch sử của nghề mại dâm cũng chừng đấy năm. 4000 năm trước mại dâm đã tồn tại ở Lưỡng Hà, bộ luật Hammurabi ra đời khoảng năm 1760 TCN cũng đã nhắc đến mại dâm. Tương tự các nền văn minh cổ của thế giới như La Mã, Hy Lạp, Ấn Độ và Trung Hoa đều có mại dâm. Đến đây các bạn đã có thể hiểu được nghề mại dâm nó cổ xưa như thế nào rồi, mại dâm hiểu nôm na tức là một nghề: dùng tình dục để đổi lấy một cái lợi gì đó.

1.Kỹ Nữ là gì?

Mình xin trả lời các bạn đó là Kỹ Nữ không hoàn toàn liên quan đến mại dâm, mà chỉ một phần thôi. Không phải kỹ nữ nào cũng bán thân, cũng lấy tình dục làm cái mồi câu cơm cả. Trong tác phẩm “Lịch Sử Kỹ Nữ” của hai tác giả người Trung Quốc là Từ Quân và Dương Hải có viết :

“Nhìn từ từ nguyên, kỹ nữ hoàn toàn không phải là phụ nữ lấy việc bán dâm làm nghề nghiệp, mà vốn làm việc ca múa. Như Thuyết văn giải tự nói "Kỹ là vật dùng nhỏ của phụ nữ”. Đoàn Ngọc Tài chú "Nay tục thường dùng chữ nữ kỹ", Trương Tập thời Ngụy giải thích Kỹ là "gái đẹp". Thiết vận của Lục Pháp Ngôn thời Tùy nói "Kỹ là nữ nhạc". Các sách Chính tự thông, Khang Hy tự điển về sau cũng giải thích Kỹ là "nữ nhạc"

Nữ nhạc thời cổ thường dùng chỉ phụ nữ dung mạo xinh đẹp, giỏi ca múa âm nhạc. Như Quản Tử, Khinh Trọng Giáp nói "Vua Kiệt ngày xưa có ba vạn nữ nhạc, sáng ra tấu nhạc vang tới đường cái". Diêm thiết luận, Lực canh nói "Thời vua Kiệt nữ nhạc đầy cung, áo xiêm thêu thùa lộng lẫy. Cho nên Y Doãn qua đời lâu năm, thì sau cùng nữ nhạc làm mất nước”

Bây giờ chúng xét về nghĩa của từ Kỹ Nữ để hiểu hơn về nguồn gốc của nghề làm Kỹ Nữ trong lịch sử:

Kỹ Nữ: Kỹ + Nữ (女)

-Nữ (女): Chỉ người phụ nữ

-Kỹ (妓): (女) nữ +支(chi)

Chữ Kỹ (妓) ở đây mang hàm ý là: +người con gái đẹp

                                                        +người làm nghề ca hát

-Kỹ( 技): 手( thủ) + 支 (chi)

Chữ Kỹ( 技) ở đây mang hàm ý là: +có nghề, có tài năng

                                                        +thợ giỏi

-Kỹ(伎): 人(nhân) + 支 (chi)

Chữ Kỹ(伎) ở đây mang hàm ý là: +có nghề, có tài năng

                                                       +nữ nhạc công, con hát

Như vậy qua phân tích từ ngữ chúng ta có thể thấy rằng từ xưa “Kỹ Nữ” ban đầu không phải là những phụ nữ làm nghề bán thân mà là chỉ những người con gái có tài hát và ca múa mà thôi.

2.Lịch Sử phát triển của nghề Kỹ Nữ

Lịch sử phát triển của Kỹ Nữ từ việc bán nghề sang bán thân cũng cần trải qua các giai đoạn khác nhau. Ở đây mình xin khảo sát Trung Quốc và sau đó là suy dẫn cộng thêm các tài liệu lịch sử để nói lên các giai đoạn ở Việt Nam.

Trung Quốc:

1.    Giai đoạn Kỹ Nữ bán nghệ là chủ yếu: Hình thành và phát triển dưới thời Hạ, Thương, Chu và cho đến thời Nam Bắc triều

2.    Giai đoạn coi trọng cả nhan sắc và tài năng: Nôm na tức là có cả kỹ nữ bán nghệ và kỹ nữ bán thân và cũng có loại kỹ nữ vừa bán nghệ vừa bán thân, giai đoạn này thịnh hành vào thời Đường – Tống

3.    Giai đoạn coi trọng sắc: Bán thân là chủ yếu thì thịnh hành vào thời Minh – Thanh

Dựa vào các tài liệu lịch sử cũng như sự ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa mình tạm thời chia giai đoạn phát triển của nghề Kỹ Nữ ở Việt Nam như sau:

1.    Giai đoạn hình thành Kỹ Nữ với hình thức bán nghệ(nhạc công, con hát..): Hình thành vào thời Ngô, Đinh, Tiền Lê

2.    Giai đoạn Kỹ Nữ bán nghệ(chủ yếu): Phát triển vào triều Lý và Trần

3.    Giai đoạn hình thành Kỹ Nữ có bán nghề và bán dâm(trọng cả sắc lẫn tài): Thuộc Minh, Lê Sơ

4.    Giai đoạn Kỹ Nữ bán dâm thịnh hành (coi trọng sắc): Phát triển vào thời Lê Trung Hưng cho đến thời Nguyễn

Trong tác phẩm “Sơn Cư Tạp Thuật” viết vào thế kỷ XVIII có viết:

"Nước ta trước đây đĩ điếm phần nhiều tụ tập ở kinh thành và quân doanh, chỗ nào cũng có, riêng phố Hàng Chĩnh, Hàng Cau đông nhất. Đĩ phần nhiều bị giang mai, tục gọi là mụn Xiêm La. Tương truyền khi chinh phạt Xiêm La, tướng sĩ mắc chứng này, về lây cho nhau, đứa phóng đãng trăng hoa hay mắc phải, có khi chết người. Sau năm Mậu Thân (1788), tướng sĩ trấn Bắc Thành phần đông lây bệnh này, nguy cấp khôn cứu, cấm cũng không dứt được. Bèn lùng bắt đĩ khắp các phố phường, cạo đầu, phạt trượng rồi đuổi đi. Đó cũng là một cách làm hay”

Câu chuyện bán dâm giá ngàn vàng của Sư chùa núi Yên Tử(trích trong Sơn Cư Tạp Thuật):

“Đêm đó vào quãng canh ba, trăng vằng vặc chiếu, gió thông lùa bức rèm lay động. Lúc ấy Huyền Quang chưa ngủ. Nhà sư dạo gót ngoài thềm chợt thấy quần lụa (của Thị Bích) trễ xuống gần nửa, để lộ thịt da tuyết trắng. Chẳng nỡ lòng nhìn, Huyền Quang bỏ đi.

Trăng tà lặn dần xuống thấp, bóng trúc che khuất cửa. Huyền Quang quay về tăng phòng. Nhưng khi tới cửa phòng thì nhà sư nhìn thấy quần hồng của Thị Bích đã tụt hẳn xuống. Thế là lòng thiền xao động, không thể kìm giữ được nữa... Song Thị Bích không nghe cương quyết cự lại. Lửa dục trong lòng nhà sư bùng lên dữ dội, chàng bèn lấy cả số vàng được nhà vua ban tặng đưa ra cho Thị Bích rồi thông dâm cùng nàng.”

Từ đó chúng ta có thể thấy được rằng, nghề Kỹ Nữ ở nước ta thời phong kiến đã có những sự phát triển và thay đổi về tính chất cũng như quy mô theo thời gian. Từ việc các Kỹ Nữ thời gian đầu chỉ bán nghệ, biểu diễn ca múa như nhạc công, đào nương... cho đến việc các Kỹ Nữ bán thân phục vụ khách về sau. Từ việc thay đổi trong cách thức hành nghề đó cũng đã dẫn đến khái niệm "Kỹ Nữ" cũng đã bị thay đổi theo, không còn giữ được nghĩa gốc như ban đầu.