Làng nghề làm dao
Làng nghề rèn dao Phúc Sen
Nghề rèn làng Đa Sỹ
Nghề rèn ở Vũ Quý
Làng nghề rèn Phú Mỹ
“Cầm vào con dao, nó phải êm ái, mát tay, ưng ý, thấy nhẵn nhụi, sống thẳng, chắc chắn, dùng tốt người ta càng… yêu! Còn nếu cầm con dao thấy gợn, thấy đã “cãi nhau” với tay mình thì người ta không muốn nữa rồi. Để tạo ra được một sản phẩm có chất lượng tốt, phải rất công phu và trải qua nhiều công đoạn kỹ càng. Mỗi gia đình làm nghề rèn ở làng đều có bí quyết riêng, nhưng điểm chung là chất lượng thép phải tốt và khâu quan trọng, đòi hỏi nhiều kỹ thuật nhất là khâu tôi thép và làm nguội. Chúng tôi có câu “Già quá hóa mẻ, non quá hóa quằn”
Các loại dao búa và nông cụ ở Phúc Sen chủ yếu làm từ loại nhíp ô tô IFA hay xe Zil ba cầu của Liên Xô trước đây. Loại này được mua từ một làng chuyên buôn bán đồng nát ở Vĩnh Phúc.
Riêng kỹ thuật tôi không có công thức mà hoàn toàn phụ thuộc kinh nghiệm người thợ. “Than củi vừa đủ nhiệt độ lại đều, trong khi than đá nhiệt độ quá cao sẽ khiến thép giòn, dễ mẻ”
“Khi thép tôi xong, nhúng vào nước thấy váng nước có màu sắc như cầu vồng và lấy ra khỏi nước thấy thép có màu hồng tươi là đạt được yêu cầu, tức có độ rắn mà không giòn, dẻo mà không mềm. Nếu thép tôi xong có màu xanh xám, thì dù sản phẩm sắc nhưng rất dễ mẻ, vỡ khi sử dụng vì thép này giòn”.
Làng khoa bảng
Theo sử sách, trước đây làng có tên là làng Sẽ, sau đổi thành Đan Khê, Huyền Khê, Đan Sỹ, và cuối cùng làng được đổi thành Đa Sỹ từ giữa thế kỷ XVIII. Cái tên Đa Sỹ được dùng cho tới ngày nay mang ý nghĩa là vùng đất khoa bảng với nhiều tiến sĩ.
Làng Đa Sỹ là nơi sản sinh ra 11 tiến sĩ, 1 lưỡng quốc trạng nguyên được lưu danh trên văn bia Quốc Tử Giám. Nổi bật trong số đó là tiến sĩ Hoàng Trình Thanh, làm quan qua 4 triều vua, là người có công lập nên “Vườn học” duy nhất của nước ta dưới thời Lê. Còn lưỡng quốc trạng nguyên Hoàng Nghĩa Phú được người đời truyền tụng với Sớ 7 điều dâng vua.
Dân làng lập miếu thờ danh y Hoàng Đôn Hòa được vinh danh là “Lương y dược đại vương” dưới thời Lê, hậu duệ đời đời ghi ơn với 208 bài thuốc trị bệnh cứu người, được coi là ông tổ ngành quân y Việt Nam và tôn thờ làm Thành Hoàng làng. Có 38 đạo sắc phong vua ban cho các tiến sĩ làng Đa Sỹ được lưu giữ tới ngày nay.
