Khi nào máy móc (AI) vượt qua con người?
Trong xã hội Nhật Bản hiện nay, việc từ bỏ thói quen yêu đương, hẹn hò với người thực để yêu các nhân vật ảo hay quan hệ với búp bê tình dục là hiện tượng đã phổ biến và được xã hội chấp nhận rộng rãi vì họ cho rằng búp bê tốt hơn người vì không đòi hỏi, và thỏa mãn được họ. Tại các nhà máy sản xuất của châu âu robot đang ngày càng thay thế nhiều lao động chân tay bởi hiệu quả năng xuất vượt trội, dễ quản lý, không lo nghỉ việc, đình công, không nghỉ thai sản ... Khi cuộc cách mạng 4.0 đang nổ ra tại tất cả các quốc gia trên thế giới, có rất nhiều người lo ngại rằng xe tư lái, máy tự giao hàng, robot tự sếp hàng ... sẽ lấy hết việc của con người. Điều đó liệu có xảy ra và chúng ta sẽ đối phó như thế nào?
Máy móc đã vượt qua con người hay chưa?
Lĩnh vực robotic:
Với các thao tác đơn giản, lặp lại:
Máy móc đã tỏ rõ sự ưu thế so với con người nhờ khả năng làm việc bền bỉ, chính xác, và vô cùng nhanh chóng. Tại hầu hết các nhà máy, khu công nghiệp lớn ngày nay thì máy móc, robot, tay máy ... là những lực lượng sản xuất quan trọng và hiệu quả.
Với các thao tác linh hoạt và di chuyển phức tạp:
Con người có ưu thế trong việc học tập việc mới rất nhanh, chi phí vận hành rẻ và đầu tư ban đầu thấp. Trong nhiều trường hợp chi phí và thời gian để các máy cái tạo ra một robot mới cũng như chi phí vận hành robot đó quá cao khiến việc sử dụng con người vẫn hợp lý hơn robot rất nhiều. Một ví dụ tiêu biểu đó là robot phục vụ đồ ăn tại Hà Nội hay HCM được bình luận là để thu hút khách hàng chứ không thể so với người thường được.
Robot Cô Ba phục vụ cà phê ở HCM
Con người vẫn còn ưu thế so với robot ở khả năng di chuyển linh hoạt, biểu cảm tốt và cầm nắm và thực hiện nhiều thao tác tùy biến linh hoạt. Hầu hết các robot trên thế giới đều gặp rất nhiều khó khăn trong việc leo cầu thang, mở cửa, di chuyển rộng.
Hiện nay BostonDymanics là hãng chế tạo Robot tiệm cận con người nhất về khả năng di chuyển linh hoạt này.
Robot leo cầu thang
Robot nhảy Parkour
Về mảng biểu hiện cảm xúc, dưới đây là 05 robot được cho là có tiệm cận với người nhất hiện nay. Có thể nói nó vẫn còn cách khả năng của con người khá xa.
Một số robot giống người nhất
Lĩnh vực trí tuệ nhân tạo:
Trí tuệ vốn là niềm tự hào của con người, là thứ giúp loài người thống trị muôn loài, làm chủ trái đất và thay đổi thế giới. Trí tuệ nhân tạo (AI: Artificial Intelligence) là một công cụ do chính con người tạo ra để có thể tiếp tục vươn xa hơn nữa ngoài vụ trụ. AI ngày càng phát triển và có bước nhảy vọt trong khoảng thời gian vừa qua. Hiện tại trí tuệ nhân tạo đã vượt qua con người ở một số năng lực cụ thể nhưng chưa thể hoàn toàn vượt qua trí tuệ của con người.
AI đã vượt con người ở một số năng lực cơ bản như:
- Tính toán số học, ghi nhớ: Không phải những chiếc máy tính đầu tiên đã có khả năng tính toán hay ghi nhớ vượt trội so với con người. Nếu bạn đã từng sử dụng những chiếc đĩa mềm 1,4 Mbyte thì bạn có thể cảm nhận rõ điều này. Ngành công nghiệp bán dẫn liên tục phát triển trong suốt một thế kỷ trước đã đẩy khả năng tính toán và ghi nhớ của máy móc hiện tại lên vượt qua khả năng của con người rất xa. Hệ thống tính toán lớn nhất hiện nay (2018) là siêu máy tính Summit của IBM (122 petaflops) (kỷ lục trước đó là Sunway của Trung Quốc: 93 petaflops), hay những hệ thống lưu trữ lớn nhất (BigData của google) đã có hàng Zetabyte dữ liệu chính là những hệ thống tính toán và ghi nhớ lớn nhất hiện nay.
- Nghe, nhìn: Tai, mắt, miệng là các giác quan quan trọng nhất của con người. Là thứ cung cấp thông tin đầu vào quan trọng cho não bộ. Con người vẫn có ưu thế hơn máy móc ở việc có thể đi lại, và sử dụng các giác quan này để thu thập dữ liệu. Trong khoảng 4 năm gần đây ngành Computer Vision và Automatic Speech Recognition (ASR) đã có những kết quả rất khả quan và trong nhiều thí nghiệm cho thấy khả năng nghe, nhìn của máy tính hiện nay đã tiệm cận và bắt đầu vượt qua con người.
AI vượt qua năng lực tư duy của con người ở trong một lĩnh vực hẹp:
Những năng lực cơ bản như nghe, nhìn, ghi nhớ và tính toán chính là nền tảng của tư duy. Và hiện tại AI đã có thể tư duy tốt hơn con người tại một số lĩnh vực rất hẹp, cụ thể như:
- Chuẩn đoán và điều trị ung thư:
- Đầu tư chứng khoán, tiền ảo:
- Chơi cờ:
- Cờ vua: Deep Blue của IBM đã đánh bại đại kiện tướng số một thế giới lúc đó là Kasparov từ năm 1997.
- Cờ vây: con người luôn tự hào rằng cờ vây lĩnh vực siêu khó và đòi hỏi khả năng "cảm nhận" chứ không thể chỉ tính toán vì độ phức tạp của bàn cờ vây là quá lớn. Thế nhưng chiến thắng của AI AlphaGo (Google) trước Lee Sedol năm 2016 hay Fine Art (Tencent) trước Kha Khiết (2018) đã tạo ra sự hoang mang khá lớn cho toàn thể nhân loại khi trí tuệ nhân tạo đã chứng tỏ nó có thể "cảm nhận" được, thậm chí là cảm nhận rất tốt.
Nhưng AI vẫn chưa thể vượt qua con người:
Trí tuệ nhân tạo có vẻ như đã tiệm cận hoặc thậm chí vượt qua chính chúng ta ở một số lĩnh vực hẹp (Narrow AI) như đã đề cập ở trên. Thế nhưng AI vẫn còn lâu mới có thể vượt qua con người vì các giới hạn sau:
- Khả năng xử lý ngôn ngữ (NLP ) và hiểu ngôn ngữ (NLU) của AI hiện nay đều chưa thực sự tốt. Kể cả với tiếng Anh. Ngôn ngữ là phát minh quan trọng của loài người. Hiện nay về cơ bản hầu hết các tư duy của chúng ta là tư duy bằng ngôn ngữ. Trí tuệ nhân tạo đang gặp rất nhiều khó khăn với các khái niệm trừu tượng trong ngôn ngữ.
- General AI (AGI: Artificial general intelligence) hay còn gọi strong AI, true AI, full AI: Đây là các cụm từ để chỉ về loại trí thông minh nhân tạo mà nó có thể tư duy linh hoạt, hiểu được ngôn ngữ, có thể tự học liên tục qua thời gian. Hiện nay qua nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã cố gắng thử nhiều cách để tạo ra AGI nhưng đều thất bại vào chưa có một phương pháp khả dĩ nào để tiếp cận. AGI chính là thứ sẽ khiến máy móc vượt qua con người.
Khi nào máy móc vượt qua con người?
Thực tế các thuật toán hay nghiên cứu trực tiếp của lĩnh vực trí tuệ nhân tạo hiện nay đã được tiến hành từ nhiều chục năm về trước. Cụ thể như Deep Learning là khái niệm được Hinston làm mới lại từ 2006. Những tiến bộ trong lĩnh vực học sâu, năng lực tính toán của các siêu máy tính và lượng dữ liệu khổng lồ của các tập đoàn lớn chính là những yếu tố quan trọng để tạo ra cơn sốt về AI trong giai đoạn vừa qua.
Thế nhưng theo dự đoán của tôi, chỉ khoảng 2-3 năm tới AI sẽ không còn là hot trend như hiện nay, mà nó sẽ được đưa vào ứng dụng nhiều hơn, các kỳ vọng ảo sẽ không còn. Mọi người sẽ hiểu AI của hiện tại có thể làm được những gì và không thể làm được những gì. Những hình dung thần thánh về một trợ lý ảo biết tuốt, tư vấn mọi lĩnh vực và thông minh hơn người sẽ không còn nữa. Mọi người sẽ chấp nhận thực tế rằng AI rất tuyệt vời nhưng AGI sẽ chưa tới.
Theo dự đoán của các chuyên gia thời điểm xuất hiện AGI sẽ rơi vào khoảng từ 30 - 50 năm nữa, thậm chí còn có thể sớm hơn. Máy tính lượng tử, một công nghệ được dự đoán sẽ hoàn thiện trong khoảng 10 năm nữa đang được kỳ vọng sẽ là một cú hích tiếp theo cho lĩnh vực trí tuệ nhân tạo khi mà năng lực tính toán của máy móc sẽ được tăng lên đáng kể.
Thế giới sau đó sẽ ra sao?
Hiện tại chưa ai có thể hình dung ra được thế giới sau thời điểm máy móc vượt qua con người thì sẽ như thế nào. Có một số hình dung phổ biến như sau:
Tận thế:
The Fist Truly Intelligent Machine will be Humanity's Last Invention
Trong cuốn sách "Phát minh cuối cùng", tác giả James Barrat tin rằng AGI chính là phát minh cuối cùng của con người. Vì sau đó một loài mới sẽ xuất hiện, ưu việt hơn và chính AGI sẽ tiêu diệt loài người để trở thành loài thống trị.
Ngay cả Stephen Hawking cũng cho rằng AGI chính là mối đe dọa lớn nhất của loài người trong tương lai. Thế nhưng dường như con người, các công ty công nghệ với tham vọng thống trị của mình lại đang không ngừng tìm kiếm AGI. Nếu AGI xuất hiện quá sớm quả thực sẽ là một thảm họa. Từ quan điểm cá nhân của mình, AGI đến đủ chậm để các phát minh quan trọng khác về công nghệ ghen, tế bào gốc, sinh học giúp nâng cao năng lực của con người và có khả năng tạo ra các năng lực đủ để đối ứng với AGI thì sẽ an toàn hơn.
Xuất hiện kẻ thống trị thế giới:
Hiện nay chúng ta suy nghĩ gì, hành động gì đều phụ thuộc rất nhiều vào việc thông tin chúng ta đọc được, nhận được mỗi ngày. Nói không ngoa chính FB và các MXH đang điều khiển tư duy của chúng ta. Sự việc càng nghiêm trọng hơn khi AGI xuất hiện. Theo Yuval Noah Harari tác giả của cuốn Sapiens: Lược sử về loài người, kẻ nắm giữ được AGI chính là bá chủ của thế giới khi có trong tay một năng lực vượt trội, sánh ngang với chúa trời.
Loài người bắt đầu chinh phục vũ trụ:
Loài người đã vượt hẳn lên trên nấc thang tiến hóa và trở thành loài thống trị Trái đất nhờ khả năng tư duy. Thế nhưng khả năng và trí tuệ của con người về cơ bản vẫn bị giới hạn ở phạm vi Trái đất. AGI chính là năng lực phù hợp để con người nghiên cứu và thám hiểm vũ trụ. Việc trở thành công dân vũ trụ chính là bước tiến tiếp theo mà loại người hướng tới. Ở đó AI chính là một công cụ vô cùng đắc lực hỗ trợ con người.
Đây chính là viễn cảnh tươi sáng nhất về tương lai của AGI, nơi mà máy móc bắt đầu vượt qua con người.
Reference:
