Hôn nhân người Thái (Phần 2)

III. Nghi thức, nghi lễ

- Trong lễ cưới của người Thái truyền thống, nhà trai phải ba lần làm lễ hỏi

vợ.

Lần thứ nhất gọi là lễ “chỏm mia”(chạm ngõ), lần thứ hai là lễ “khắt cằm

kin khươi” (ăn hỏi); ở lần này, lễ vật mang theo chủ yếu là trầu cau. Lần thứ

ba là lễ “tỏn mia” (đón vợ); vào ngày lễ này, nhà trai dậy sớm mổ bò, mổ

trâu, chuẩn bị các lễ vật đem sang nhà gái bao gồm: lợn hơi, gạo, nếp, rượu, gà, cá suối sấy khô bỏ trong giỏ nan đan hình mắt cáo, ống “bằng nhứa”(ống thịt), phải chọn thịt nạc ướp cùng muối, nhồi vào ống tre để khao “lúng ta” (cậu bên ngoại); gói “xí hó,khát pú” (4 gói trầu rừng) ăn cùng rễ cây “co hát” (lá trầu lấy ở rừng về gọi là “co tói”), loại trầu này không ăn với vôi, vì ăn vôi sợ con nóng bỏng.

+ Cũng trong lễ “tỏn mia” nhà trai còn mang đến món cá chua và bánh chưng. Cá chua là món thể hiện sự khéo léo, tài giỏi của người con trai Thái. Nếu là chàng rể tài giỏi bao giờ cũng bắt được cá to dưới sông, suối. Cá được đem về để khô,thái thành lát rồi nhồi vào ống vầu,ống nứa. Sau 1 tuần,cá sẽ có vị chua dịu,thơm ngon.

+ Đặc biệt trong lễ cưới của người Thái đen, còn có nghi lễ “tằng cẩu” hay còn gọi là lễ búi tóc ngược. Vào hôm làm lễ, nhà trai sẽ cử một đoàn sang nhà gái gồm những cô thiếu nữ xinh đẹp và các thiếu phụ khỏe mạnh, nhanh nhẹn, tháo vát sang để búi tóc ngược cho nàng dâu mới.

+ Phía nhà gái cũng có số người tương ứng, trong đó có hai thiếu nữ làm phù dâu, thường là bạn thân của cô dâu. Đồ sính lễ búi tóc được bố mẹ chồng đưa sang thường gồm: hai búi tóc độn, châm cài tóc bằng bạc, vải trắng tự dệt, vải thổ cẩm, thắt lung và tiền. Tặng phẩm của bố mẹ trao cho con gái trong lễ búi tóc gồm: vải trắng tự dệt, vải thổ cẩm, tiền, một cái lược, một bát nước lã.

+ Đám cưới của người Thái thường diễn ra hai lần. Lần thứ nhất, nhà trai, nhà gái đều có mặt đông đủ. Ngoài chú rể,nhà trai còn mang theo một chàng “rể phụ” đến nhà gái. Tất cả mọi người lưu lại nhà gái trong một ngày rồi ra về. Riêng chú rể được ở lại thêm 2 ngày đến 1 tuần. Sau đó, nhà gái đưa cô dâu đến ở lại nhà trai trong khoảng thời gian tương ứng. Trong khoảng thời gian này, cha mẹ hai bên đều có cơ hội hiểu biết về con dâu con rể tương lai của mình. Ở nghi lễ lần thứ nhất, cô dâu chú rể chỉ bái cha mẹ và khi ở rể, chú rể phải đội khăn trên đầu, còn cô dâu sang nhà chồng phải đội nón.

+ Lễ cưới lần thứ hai được tổ chức sau đó 1-2 năm. Trong lần cưới trọng đại này, cô dâu, chú rể được mặc lễ phục truyền thống đẹp nhất của dân tộc Thái. Đây cũng là lúc cô dâu mang về nhà chồng những tấm chăn nệm mà mình đã kỳ công dệt từ khi còn con gái. Đám cưới được tổ chức trong ba ngày lien tiếp, tất cả cùng nhau uống rượu xòe. Đồng thời, đôi trai gái chính thức trở thành vợ chồng và về sống với nhau.

- Cá là lễ vật đặc biệt của người Thái trong hôn lễ. Người Thái là tộc người có truyền thống canh tác ruộng nước từ lâu đời. Cho nên hình thành nhiều phong tục, tập quán gắn với sông suối và nền văn minh lúa nước như tục cầu mưa, tục té nước ngày xuân,tục thờ cúng thuồng luồng,… và những truyền thuyết tình yêu gắn liền với sông suối. Đồng thời khi xưa do thủy sản nhiều, dễ khai thác nên nguồn thức ăn từ thủy sinh đã trở thành món ăn quen thuộc của người Thái. Như chúng ta đã biết, đám cưới của bất cứ dân tộc nào cũng là nơi hội tụ hay là “bảo tang sống “, những phong tục đó đều bắt nguồn từ những sinh hoạt đời hằng ngày. Như vậy, cá là biểu tượng của thế giới nước, và nước là môi sinh quan trọng trong đời sống Thái. Cho nên, cá chính là nguồn sống, là biểu tượng ấm no, hạnh phúc của người Thái.

IV. Kiêng kị

Người Thái có lịch riêng và cũng tính theo chu kỳ can - chi. Tuỳ từng dòng họ, sẽ có một vài ngày kiêng kị khác nhau gọi là Mự nghin hươn, bao gồm các ngày như: mự hặp (Ngày Ất), mự khốt (ngày Canh), mự huộng (ngày Tân), mự hái (ngày Bính): Kiêng làm đám cưới vào ngày này

- Cô dâu, chú rể phải làm lễ rửa chân

Đoàn nhà trai đến nhà gái, trước khi chính thức bắt đầu buổi lễ, ông mối mời cô dâu và chú rể đến chân cầu thang phía ngoài, nơi đã đặt một cái sanh đồng nhỏ. Người ta bỏ vào chiếc sanh đồng hai hào bạc trắng, rồi đổ nước vào, gọi là “nặm ngân, nặm căm” để rửa chân. Ông mối mời cô dâu, chú rể đặt mỗi người một chân lên bậc thang thứ nhất, vừa rửa chân vừa cầu chúc.

- Người ta quan niệm rằng, lúc còn trẻ mỗi người đều trải qua giai đoạn yêu đương, người nào cũng từng có người yêu. Nên khi bắt đầu đến cuộc hôn nhân, trước khi bước lên cầu thang thứ nhất thì ông mối, ông chủ lễ ấy, sẽ làm lễ rửa chân. Nước trong sanh đồng gọi là nước bạc nước vàng đấy. Nước ấy gột rửa đi những vương vấn với quá khứ, để khi đã thành hôn với nhau thì phải chung thủy.

- Sau lễ rửa chân, đôi trẻ sẽ tiến hành lễ ăn thề trước tổ tiên.

Người Thái gọi nghi thức này là “kin cáy xoong căm”. Nghi thức này minh chứng cho lời thề nguyện mãi mãi thủy chung, sống với nhau đến đầu bạc răng long. Khi hai gia đình đã bắt đầu làm cỗ cưới, thì người ta sắm một mâm lễ gọi là “kin cáy xòng căm”, là cái lễ ăn thề của hai người trước ban thờ tổ tiên. Vợ chồng quỳ trước ban thờ, ông mối khấn là từ ngày này trở đi hai người này thành vợ thành chồng, tổ tiên ông bà chứng giám cho hai người này sẽ là vợ chồng sống với nhau đến đầu bạc răng long

- Cô dâu và các phù dâu khi bước chân đến ngưỡng cửa nhà trai phải dừng lại để làm lễ cất nón.

Người Thái rất kị đội nón trong nhà, chỉ khi có tang ma thì con rể mới được đội nón trong nhà chiu tang. Con dâu bao giờ đi về nhà chồng cũng đội nón, cả những nàng phù dâu nữa cũng đội nón. Khi bước lên nhà, nếu mẹ chồng còn sống thì mẹ chồng và các bác, các dì bên chồng ra đón ở cầu thang và cất nón. Cái lễ cất nón này ý nói là con dâu sẽ là con gái, cho nên khi đã bước vào nhà chồng là mẹ đã chấp nhận con là con của mẹ, thế thì mẹ cất nón cho con và con phải biết tôn trọng mẹ và mẹ sẽ yêu thương con, không có chuyện xích mích nàng dâu mẹ chồng xảy ra