Hãy trình bày kết cấu, nhân vật, ý nghĩa và mô hình con người trong truyện ngắn Tsencas của Macxim Gorky?
kiến thức chung
1. Nội dung
Câu chuyện kể về khung cảnh pha trộn những âm thanh và màu sắc cuộc sống khác nhau như tiếng va chạm ầm ầm của những toa tàu trở hàng móc vào nhau, tiếng còi tàu thuỷ khi thì the thé đến chói tai, khí trời oi bức nung đốt cơ thể, làm cho thể xác mệt nhoài,…Khi những người khuôn vác ngừng việc để bắt đầu cho một bữa ăn trưa thì đoàn người kéo nhau từng tốp ồn ào tản ra khắp bến, mua các món ăn và ngồi ăn ngay tại nơi những người đàn bà bán hàng đó, đột nhiên Grusca Tsencas xuất hiện.
Đây là con sói già bị săn đuổi mà mọi người ở bến tàu đều biết rõ, đồng thời là một tay nghiện rượu và chuyên đi ăn trộm. Hầu như tất cả mọi người không ai muốn vào gần cũng như nói chuyện cùng y mà thay vào đó là sự xua đuổi y đi đến một nơi khác. Và rồi y bước đi trên đường gặp một gã trẻ tuổi tên là Gavrila. Sau đó hai người trò chuyện cùng nhau, dần dần Gavrila tin vào những lời hứa của Tsencas, kết quả là Tsencas dùng những lời lẽ dụ dỗ Gavrila, đẩy Gavrila vào con đường tội lỗi, đó là một việc làm ăn phi pháp mà trước đó Gavrila không hề hay biết, và khi phát hiện ra mọi thứ đã quá muộn màng, Gavrila vô cùng lo lắng, sợ hãi trước sự việc trên. Vậy mà tất cả bỗng chốc đảo lộn sau khi Tsencas bán được đồ vừa mới cướp được và có trong tay nhiều tiền. Tên ăn trộm bỗng chốc như trở thành một anh hùng ban phát niềm vui và tiền bạc cho người khác. Còn anh chàng trong sáng nhát gan kia trở thành con quỉ tham lam, ích kỉ hẳn, vì anh ta cảm thấy Tsencas chia phần cho mình khá ít nên có ý muốn chiếm đoạt hết số tiền của Tsencas, anh ta đã bỏ qua danh dự, ôm chân người khác để cầu xin Tsencas.
Sau những lời nói của Garvila chuyện gì đến phải đến, cảm thấy bị xúc phạm nặng nề nên Tsencas dành lại tiền. Cũng ngay sau đó Gavrila bị đồng tiền và lòng tham che mờ lí trí và cả lương tâm, Garvila không còn kiểm soát được hành động của mình đã ném đá vào Tsencas làm cho Tsencas bị bất ngất và nằm bất động trên cát. Với chuỗi sự kiện liên tiếp đã cho độc giả thấy được sự thay đổi quá nhanh chóng của con người vì đồng tiền mà đề cao lợi ích cái tôi cá nhân không hướng đến cái chung. Và nguyên nhân sâu xa cũng chỉ vì họ quá nghèo hèn và túng quẫn trong xã hội thời bấy giờ, người ta luôn khao khát những gì mà mình thiếu. Cuối cùng nhân vật Tsencas trước những hành động hèn mọn của Gavrila thì anh đã tự ý thức được bản thân mình, anh tự chủ là sẽ không bao giờ vì tiền mà mình trở nên như vậy. Đây là sự suy nghĩ về sự tự ý thức về bản thân trước những tác động bên ngoài. Anh đã tự nguyện đưa cho Gavrila số tiền mà Gavrila mong muốn và rồi hai người đường ai nấy đi.
2. Kết cấu
Theo lối kết cấu tuyến tính thời gian: Bắt đầu là giới thiệu về khung cảnh và tiếp đó là một chuỗi các sự kiện như sự xuất hiện của Tsencas, một tên cướp và hầu như đều bị mọi người xa lánh. Anh ta đã gặp một gã trẻ tuổi Gavrila trên đường, hai người nói chuyện làm quen với nhau và rồi từ những lời hứa của Tsencas đã làm cho Gavrila tin tưởng anh mặc dù còn một số thứ chưa được làm rõ. Tiếp đó là hai người cùng nhau thực hiện một cuộc làm ăn phi pháp mà chính tại thời điểm đó thì mọi việc cứ tiến triển lên, cùng với đó là sự phát hiện của Gavrila về cuộc làm ăn phi pháp này mà trước đó anh không hề hay biết, dẫn đến nỗi day dứt, xung đột nội tâm trong tâm trí của anh. Sau đó khi đi bán được đồ vừa cướp được thì Tsencas chia tiền cho Gavrila, đến đây thì tính tham lam, ích kỉ của Gavrila bột phát, anh ta đã bất chấp tất cả mọi hành động độc ác để giành giật lại số tiền còn lại mà Tsencas đang giữ. Và ngay trong khoảng thời gian đó thì một sự giằng co giữa hai bên hết sức quyết liệt. Cuối cùng thì Tsencas nhường cho Gavrila số tiền đo, hai người đường ai nấy đi.
3. Nhân vật trong truyện
Nhân vật chính – Tsencas:
Tsencas trong truyện được nhắc đến từ trong nhịp sống ồn ào của đất nước Nga lúc bấy giờ: “Đây là con sói già bị săn đuổi mà mọi người ở bến tàu đều biết rõ, đồng thời là một tay nghiện rượu khét tiếng và là tên ăn cắp khéo léo và can đảm” Y được khắc họa là một người xảo trá, nghiện rượu, đặc biệt là có nghề “Ăn cắp”, Y đi chân đất, mặc chiếc quần vải bông cũ đã sờn, đầu không mũ, mình vận chiếc sơ mi vải hoa rách cổ để phô ra chiếc xương khô, góc cạnh dưới làn da nâu.
M.G có viết khi khắc họa hình ảnh Tsencas: “Ngay cả ở đây, giữa hàng trăm gã chân đất cũng sừng sỏ như Y, y vẫn khiến người ta phải để ý đến ngay: có cái vẻ hao hao giống con diều hâu thảo nguyên, thân hình gầy gò dữ tướng và dáng đi rình mò nhịp nhàng, bề ngoài có vẻ điềm tĩnh, nhưng bên trong sôi sục và tinh ranh như dáng bay của chim ăn thịt mà khiến người ta phải liên tưởng tới.”
Tsencas quay lại cảng với một mục đích riêng: “Trước mặt, một món ăn béo bở đang cười với y, việc này đòi hỏi ít công sức, nhưng phải thật khéo léo” một việc mà cho y một món tiền lớn.
Khi quen với người đồng hành là Gavrila, y luôn tỏ ra là một người có hiểu biết, và được Gavrila coi như ông chủ khi nhận lời làm thuê cho y.
Y có vỏ bọc khá dày khi thuyết phục được Gavrila làm thuê cho mình, sau cùng vì quá tin tưởng Gavrila cũng như việc quá tự mãn với thành quả của mình nên y đã phải trả giá, y bị Gavrila phản bội và bị đánh trên bờ biển. Món tiền hậu hĩnh đáng ra thuộc về y nhưng cuối cùng số nhận lại lại chỉ bằng tiền công của Gavrila.
Tsencas đại diện cho kiểu nhân vật tuy có những suy nghĩ và hành động trộm cắp khó thể tha thứ được nhưng nổi lên trên hết thảy là tâm hồn cao thượng của y, lòng thương người của y khi nhận ra Gavrila định giết mình nhưng lại không nỡ làm việc ấy, y cảm thấy thương cho Gavrila cũng cảm thấy thông cảm và đưa tiền cho Gavrila mà nhận lại đau đớn.
Nhân vật Gavrila:
Gavrila là đại diện, hiện thân cho hình ảnh người nông dân Nga hiền lành chất phác, anh có lần đã nhắc đến “Tự do” mặc dù chính bản thân anh chưa định nghĩa được, dẫu sao anh luôn mong có một cuộc sống đầy đủ, không túng thiếu. Đó là những ước mơ bình dị đơn giản mà bao người cũng đang mong ước.
Anh là người nghị lực, có chí hướng và có niềm tin vào trước mắt. Khi Tsecas cho anh công việc, anh đã thể hiện mình là một người có chí tiến thủ, anh hào hứng nhận “làm thuê” cho Tsencas mặc dù chưa biết công việc mình làm là gì.
Khi ở trên thuyền, anh lại tỏ ra là một nông dân nhút nhát, luôn phải cầu khấn thế lực siêu nhiên.
Từ một nông dân hiền lành chất phác anh bỗng biến thành một người khác hoàn toàn khi biết giá trị của món đồ mà Tsencas mang về. Anh vì tiền mà suýt giết người bạn đồng hành, người cho anh ta công việc. Sau khi đánh Tsencas anh ta luôn miệng cầu xin tha thứ, cũng đã bỏ đi nhưng lại quay lại vì chưa cướp được tiền.
Nhân vật Gavrila là hiện thân cho người nông dân, người lao động sống trong bối cảnh xã hội Nga lúc bấy giờ, sâu trong ấy là ngọn lửa đang trực rực cháy và Gavrila là một hiện thân.
3. Ý nghĩa của truyện ngắn:
Với Tsencas, M.G một lần nữa khẳng định được lối viết trong những năm 1894, một trong những tác phẩm thể hiện khuynh hướng hiện thực, phản ánh hiện thực trong tác phẩm của mình.
Tsencas là bức tranh hiện thực xã hội Nga thời kỳ Tư bản chủ nghĩa, khi mà người dân sống cuộc sống khổ cực luôn có ước ao sống một cuộc sống đầy đủ hơn. Con người với ước mơ sống khác hiện thực nhưng lại không tìm được cho mình đường đi chính xác, luôn bị hiện thực đùn đẩy, dẫn dắt đến những hành động vi phạm đạo đức xã hội.
Xã hội trong Tsencas đã đẩy con người luôn đấu tranh giữa cái tốt và cái xấu, vật chất hay tinh thần? chính những lẽ đó àm con người luôn tìm kiếm sự giải thoát, mong muốn thoát khỏi những lỗi lầm. Hành động của Tsencas cũng có thể coi là hành động cao cả, chuộc phần lỗi lầm của mình gây ra bằng cách đưa những đồng tiền mà mình kiếm được sau khi bán món hời cho Gavrila cũng phần nào cho thấy nhận thức của con người đang dần thay đổi.
4. Mô hình con người
Gorky đã viết không ngừng, phản ánh hiện thực của xã hội để đánh thức lương tâm của mọi người. Ông đã mô tả cuộc sống của những con người ở tầng lớp đáy trong xã hội và bị gạt ra ngoài lề của xã hội, bộc lộ sự gian khổ của họ, sự cực nhọc và bị đối xử hung bạo, nhưng cũng thể hiện ánh sáng lương tâm của họ.
Gorky đã xây dựng mô hình hai nhân vật chính có những nét tương đồng và khác biệt như sau:
Giống nhau:
Đều là những người nông dân lao động ở thời kỳ nước Nga bị tước hết quyền sống, quyền làm người, nạn thất nghiệp, nạn đói chà xát nước Nga không thương tiếc. Xã hội Nga bế tắc như một vũng lầy không có lối thoát. Nhân dân lao động Nga tuyệt vọng. Họ chỉ còn biết ước mơ, một việc đổi mới bằng cách nào và ai đổi cho họ thì họ không sao biết được.
Khác nhau: thể hiện ở hai nhân vật chính là hai người đại diện cho tính cách hoàn toàn đối lập nhau ở chỗ:
Nhân vật Tsencas từ một người bị tha hoá, xa vào con đường rượu chè, trộm cắp nhưng sau một thời gian thì anh nhận thấy trước mắt anh có người còn tham lam hơn anh. Vậy nên, một suy nghĩ tích cực nảy nở trong đầu anh rằng mình không được có tính tham lam, ích kỉ chỉ vì nhu cầu cá nhân, anh tự ý thức được bản thân mình phải là chính mình, tránh những tác động từ bên ngoài. Kết quả là anh đã thoát khỏi tình trạng tham lam, trộm cắp, hướng đến một cuộc sống có ý nghĩa hơn.
Nhân vật Gavrila từ một người nông lân lao động hiền lành, chất phác, luôn tin vào Thiên Chúa, dễ tin người nên anh đã bị lôi kéo vào một vụ làm ăn bất hợp pháp, khi anh phát hiện ra những việc mình làm hiện giờ là sai trái và anh rất lo lắng nhưng sau đó anh vẫn thực hiện cho dù rất day dứt bởi trong hoàn cảnh đó thì anh không còn sự lựa chọn nào khác nữa. Dần dần anh trở thành một người hoàn toàn khác, anh đã trở nên tham lam, ích kỉ, thay đổi tính cách trong chốc lát chỉ vì đồng tiền. Chính đồng tiền và sự nghèo khổ đến mức cùng cực đã làm lu mờ con người Gavrila.
Việc xây dựng hai nhân vật có phần trái ngược nhau đã thể hiện rõ nét hiện thực xã hội lúc bấy giờ. Đó là những con người bị đẩy đến bước đường cùng. Qua đó hiện lên vấn đề chính trị trên đất nước Nga giai đoạn này vẫn còn khủng hoảng trầm trọng cần được xem xét lại tình hình và giải quyết ổn thoả.
Trung Hạnh