GIỚI THIỆU VỀ KINH TẾ NHẬT BẢN

I. Vành đai công nghiệp tổng hợp Keihin Kanto là một trong những trung tâm công nghiệp chính của Nhật Bản với Vành đai công nghiệp tổng hợp Keihin. Biểu đồ GDP khu vực của Nhật Bản (số liệu 2011 do IMF cung cấp) Nguồn: Economist. com Có thể thấy khu vực Kanto chiếm GDP nhiều nhất Nhật Bản, hơn 2500$, cho thấy đây là khu vực kinh tế trọng điểm, mà nổi bật nhất là Vành đai Công nghiệp Keihin. 1. Vị trí Vành đai công nghiệp tổng hợp Keihin, cũng được gọi là Vùng công nghiệp Tokyo – Yokohama là khu vực công nghiệp tập trung ở vùng đại đô thị (metropolitan area) Tokyo – Yokohama, mở rộng trong vùng nội địa bờ tây bắc của vịnh Tokyo. Nó bao gồm vùng thủ phủ (metropolis) Tokyo và một phần của tỉnh Kanagawa. Trọng tâm của khu vực này là khu vực bến cảng Kawasaki và Yokohama, một vành đai công nghiệp nặng dọc theo bờ tây bắc vịnh Tokyo. Lợi thế của khu vực này là gần thủ đô Tokyo, có mạng lưới giao thông đường bộ và đường thủy phát triển, giá đất duyên hải thấp. 2. Lịch sử hình thành và phát triển Khu vực Tokyo chỉ bắt đầu phát triển trong thời Tokugawa (1603-1867), khi Edo (tên Tokyo khi đó) đã trở thành nơi đóng bản doanh của Mạc phủ Tokugawa. Sau đó có sự phát triển kinh tế đáng kể, nhưng khu vực này chủ yếu là tiêu dùng hàng hoá được làm ở nơi khác. Vào thời điểm đó, hầu hết các hoạt động thương mại và công nghiệp đều có trụ sở tại các thành phố cổ Kyōto và Ōsaka, khu vực mà sau này trở thành Khu công nghiệp Keihanshin. Với sự tăng trưởng to lớn của hoạt động kinh tế đã xảy ra ở Nhật Bản sau thời kì Phục hưng Meiji (1868), khu vực Keihin đã bắt đầu đối trọng với Keihanshin cũ; nhưng mãi đến sau Chiến tranh thế giới thứ II khu vực Tokyo mới trở thành khu vực kinh tế chủ đạo ở Nhật Bản. Biểu đồ thời gian mở rộng các khu vực trong vịnh Tokyo Biểu đồ cho thấy khu vực đất liền xung quanh được mở rộng và lấn dần ra vịnh Tokyo trong các năm 1900 đến 1976. Tầm nhìn của khu vực này là xây dựng thành phố trên vịnh (ô màu đỏ đậm) Eco Tokyo. Trong thời kì hậu chiến, Keihin đã trở thành trung tâm của sự hồi sinh kinh tế và công nghiệp của Nhật Bản. Nền tảng của sự tăng trưởng này là ngành công nghiệp nặng tập trung ở khu vực bến cảng Kawasaki – Yokohama, bao gồm các nhà máy thép, các nhà máy lọc dầu, phức hợp hóa dầu và các xưởng đóng tàu. Các dự án thu hồi đất chính trong vịnh đã tạo ra không gian cho sự mở rộng công nghiệp. Các nhà máy nội địa được tạo dựng để sản xuất hàng hóa như ô tô, máy móc, thiết bị điện, hàng dệt và chế biến thực phẩm. Tokyo trở thành trung tâm của ngành xuất bản. Hầu hết các ngân hàng và tập đoàn lớn của Nhật Bản đều có trụ sở tại thành phố, khiến Tokyo trở thành thủ đô tài chính của đất nước. 3. Tình hình phát triển các ngành công nghiệp Biểu đồ tỉ trọng công nghiệp và năng lượng Nhật Bản Nguồn: https://www.globalsecurity.org/military/world/japan/maps.htm Ta có thể thấy khu vực Kanto là trung tâm công nghiệp lớn nhất cả nước. Trong đó, chiếm tỉ trọng cao nhất là sản xuất máy móc và vật liệu kim loại, sản xuất điện, sản xuất thiết bị giao thông và xây dựng. Các nhà máy nhiệt điện được đặt vòng quanh khu vực vịnh Tokyo, tức là cùng chỗ với vành đai công nghiệp, nhằm cung cấp điện cho hoạt động sản xuất công nghiệp ở đây. 3.1 Tỉ trọng các ngành công nghiệp Ngành công nghiệp, ngành công nghiệp máy móc chiếm 45%, đặc biệt là hàng tiêu dùng bền như xe ô tô, máy ảnh, đồng hồ và các sản phẩm điện. Trong số đó, máy móc thiết bị chính xác chiếm hơn 1/3 của cả nước. Ở thủ đô Tokyo, tỷ lệ xuất bản/ in ấn và các mặt hàng thời trang của da thuộc cao so với cả nước. Tỉ lệ của ngành công nghiệp dệt may là 2% hoặc thấp hơn, thấp nhất trong bốn khu công nghiệp. Ngoài một nhà máy khổng lồ ở biển ven bờ, Kanto thành lập các nhà thầu phụ, bộ phận, các nhà máy vừa và nhỏ có liên quan trên cơ sở vốn sản xuất của nhà máy sản xuất hàng tiêu dùng hoặc vốn bán buôn sản xuất hàng tiêu dùng hàng ngày. 3.2 Giá trị các lô hàng sản xuất tại Kanto Nếu chỉ tính phạm vi khu công nghiệp Keihin thuộc Tokyo và tỉnh Kanagawa, tỷ lệ vận chuyển hàng hoá tới cả nước chiếm khoảng 20% tổng số lô hàng công nghiệp trong cả nước (gần đây có thể ít hơn, do sự phân tán của các nhà máy từ Tokyo), còn nếu tính cả Nam Kanto thì tỷ lệ này chiếm hơn 25% so với toàn Nhật Bản. Thủ đô Tokyo là trung tâm xuất bản, in ấn lớn nhất cả nước. Trong tổng giá trị lô hàng của Tokyo trong năm 2014, ngành xuất bản xếp thứ hai (sau vận chuyển cơ khí), đem lại 124 triệu yên. Tỉnh Kanagawa có nhà máy của Nissan Motor và nhà máy sản xuất xe máy Kawasaki, sản xuất nhiều máy móc vận tải. Bảng giá trị các sản phẩm hàng đầu ở Kanagawa 3.3 Tình hình xuất nhập khẩu Cảng Tokyo là cảng lớn thứ 2 trong cả nước về cả giá trị nhập khẩu và tổng giá trị xuất/ nhập khẩu; trong khi cảng Yokohama là cảng lớn thứ ba về giá trị xuất khẩu (thứ 4 trong tổng xuất khẩu và nhập khẩu). Dưới đây là bảng các mặt hàng xuất/ nhập khẩu ở các cảng biển lớn vùng Kanto Bảng các mặt hàng xuất / nhập cảng Yokohama Cảng Yokohama chủ yếu xuất khẩu các mặt hàng liên quan đến xe ô tô Bảng các mặt hàng xuất khẩu / nhập cảng Tokyo Bảng các mặt hàng xuất khẩu / nhập cảng Kawasaki 4. Các vấn đề bất cập do phát triển công nghiệp Tuy nhiên, sự tăng trưởng mạnh mẽ và nhanh chóng của khu vực đã gây ra nhiều vấn đề. Một trong những vấn đề ấy là vấn đề rác thải công nghiệp, mặc dù có các bãi tiêu hủy rác thải công nghiệp mới được tạo ra. Nghiêm trọng nhất là sự quá tải các công trình xây dựng (overcrowding). Các khu vực nội đất liền đang càng ngày càng lấn dần ra vịnh Tokyo, nhưng vẫn có sự thiếu hụt đất đai cho phát triển công nghiệp ở trung tâm vùng Keihin. Hậu quả của những vấn đề này là việc di dời các nhà máy bên ngoài Keihin đến các khu vực ven biển gần đó như các tỉnh Chiba và Ibaraki và các khu vực khác của Nhật Bản. Do sự tăng trưởng cao của nền kinh tế, việc mở rộng khu vực đáng kể sang các vùng lân cận trong những năm gần đây, và bây giờ, phía đông của khu vực công nghiệp Tokyo Bay Keiyo bao gồm, Tokyo, Kanagawa, Chiba, có thể được gọi là khu vực mở rộng của khu vực công nghiệp Keihin Tokyo và ba tỉnh miền Nam Kanto như Saitama. Ngoài ra, việc mở rộng các khu công nghiệp như vậy khiến ô nhiễm không khí, ô nhiễm tiếng ồn trở thành một vấn đề xã hội. Mặc dù có một khu công nghiệp toàn diện, có một tỷ lệ cao, đặc biệt là các khu vực bị chiếm đóng bởi các nhà máy công nghiệp máy móc thiết bị, xảy ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước ngầm. II. Nghề truyền thống Kanto vẫn còn lưu giữ được nhiều ngành nghề truyền thống, đặc biệt là ngành chế biến thực phẩm truyền thống như nghề làm tương, xì dầu, nấu rượu ở khu Shitamachi phía đông nam thành Edo và ở hạ lưu sông Tone. Ngành dệt lụa ở Gunma cũng phát triển, cung cấp nguồn tơ sợi xuất khẩu quan trọng cho Nhật Bản cận đại. Các thành phố Yuki (Ibaraki), Ashikaga (Tochigi), Chichibu (Saitama), Hachioji (Tokyo) vẫn nổi tiếng với nghề dệt lụa truyền thống. III. Nông nghiệp, ngư nghiệp Biểu đồ phân bố đất nông nghiệp theo loại cây trồng chính Nguồn: https://www.globalsecurity.org/military/world/japan/maps.htm 1. Nông nghiệp ven đô Đối với các đô thị lớn như Tokyo, nông nghiệp vùng ven đô được sử dụng nhằm tận dụng lợi thế của việc có thể vận chuyển trong một thời gian ngắn và không tốn kém, các sản phẩm được vận chuyển là tỏi tây, rau bina. Tuy nhiên, khi dân số tăng lên, các khu vực thành thị đã dần được mở rộng ra vùng ngoại ô (hiện tượng “donut”), và đất nông nghiệp đang giảm dần . Có những sản phẩm đặc biệt như Kanpyou (dây bầu Nhật) ở tỉnh Tochigi và đậu phộng ở quận Chiba. 2. Trồng rau ở vùng cao Ở làng Tsumagoi của tỉnh Gumma, việc trồng trọt các loại rau vùng cao như bắp cải đang được thực hiện nhờ khí hậu mát mẻ ngay cả trong mùa hè. Rau được bán với giá cao nhờ giữ được độ tươi trong thời gian vận chuyển sang các khu vực sản xuất khác. Việc phát triển đường cao tốc và công nghệ điện lạnh của xe tải đã tiến bộ, do đó làm cho việc trồng trọt nông nghiệp diễn ra kể cả ở xa các khu đô thị (nông nghiệp trồng trọt vận chuyển). 3. Trồng lúa Trồng lúa được thực hiện tại quận Ibaraki và quận Chiba phía hạ lưu sông Tone. Mặt khác, vì khó có thể đảm bảo lượng nước trên cao nguyên, nên vẫn có nhiều loại cây trồng ngoài cây lúa. 4. Chăn nuôi Chăn nuôi bò sữa đã được thực hiện tại tỉnh Tochigi, số lượng bò sữa lớn thứ hai toàn quốc sau Hokkaido. Gà để thu trứng được nuôi ở tỉnh Ibaraki và tỉnh Chiba (số lượng xếp hạng nhất và thứ hai trong cả nước). Cả hai đều được vận chuyển đến các khu vực đô thị như Tokyo. 5. Ngư nghiệp Nghề ngư ở Kanto chủ yếu là đánh cá duyên hải và đánh cá viễn dương. Các cảng cá lớn là Choshi (Chiba), Misaki (Kanagawa).