Dương Vân Nga - người vì đại cuộc

     “Nín đi thôi, nín đi thôi

                    Một vai gánh vác cả đôi sơn hà”.

                Hai câu thơ được viết lên tay cô bé gái đã khóc hàng tháng sau khi sinh làm cô bé nín bặt. Chỉ là câu truyện tương truyền nhưng ở một khía cạnh nào đó đã nói lên cả cuộc đời người phụ nữ mà vài mươi năm nữa, bà phải giữ một trọng trách quyết định đến an nguy của non sông. Bà là Lưỡng triều hoàng hậu Dương Vân Nga.

               Bà sinh năm 942 trong một gia đình quyền quý đã từng có những con người giữa trọng trách quan trọng dưới thời vua Ngô Quyền. Tên của bà theo tương tuyền là sự kết hợp giữa tên quê cha và tên quê mẹ, cha bà Dương Thế Hiển, quê ở thôn Nga My, xã Nho Thủy, huyện Nho Quan, quê mẹ ở thôn Vân Lung, xã Gia Vân, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, ngay cả tên bà ở góc độ thu hẹp lại, ta cũng thấy được tên hai miền đất, hai “sơn hà”. Không phải ngẫu nhiên mà người phụ nữ ấy được cả hai vị vua chọn làm hoàng hậu, vẻ đẹp của Dương Vân Nga qua những câu thơ trong dân gian được miêu tả cũng đủ để làm cho cỏ cây rung động:

          “Đồi đông điểm ngọc, đồi tây mây vàng

           Suối trong tựa ánh nguyệt tràn

           Mây ngồi xỗm, cá lượn đàn trên mây

           Chim kề mỏ, bướm xỏ mày

           Bao nhiêu suối chảy thành cây đàn cầm”.

          Bà được vua Đinh Bộ Lĩnh sắc phong làm hoàng hậu năm 969, sau năm năm bà làm hoàng hậu nhà Đinh, bà hạ sinh hoàng tử Đinh Toàn. Những tưởng cuộc đời gười phụ nữa ấy rồi sẽ êm ả, thanh bình theo triều đại của vị hoàng đế từng dẹp loạn mười hai sứ quân. Thế nhưng, một đêm trăng sáng tại Hoa Lư năm 979 đã soi rọi ra những biến cố làm chấn động cả triều Đinh và cả cuộc đời bà. Đinh Bộ Lĩnh và Nam Việt Vương Đinh Liễn bị giết hại, triều đình Hoa Lư rơi vào sự xáo trộn. Trong bối cảnh đó, Đinh Toàn được đưa lên làm vua nhằm giữ yên xã tắc, ổn định triều chính.

          Là hoàng thái hậu khi con lên ngôi lúc năm tuổi, dưới sự giúp đỡ của Thập đạo tướng quân Lê Hoàn, bà đã đảm đương việc triều chính, ổn định xã tắc. Rồi biến cố lại xãy đến, nhận thấy Đại cồ Việt đang trong tình trạng không ổn định, vua Tống cho quân sang xâm lược nước ta. Chống giặc ngoại xâm giờ không còn là trọng trách của đấng nam nhi, của tướng quân, binh lính, mà còn là của bà, người đang gánh vác cả chính sự. Quân Tống đang lăm le xâm lược Đại Cồ Việt, vua còn qua nhỏ, bà lại chẳng thể đảm đương việc binh đao, lúc này, cả non sông đang cần người thống lĩnh binh lính, một người có đủ bản lĩnh, uy tín trước quần thần đứng ra lãnh đạo kháng chiến. Đặt lên bàn cân mà so sánh, một bên là vương quyền, lợi ích của dòng tộc, một bên là lợi ích của quốc gia. Bà đã chọn đại cuộc, chọn lợi ích của muôn dân mà đặt quyền thế sang một bên. Bà trao long bào cho Thập đạo tướng quân Lê Hoàn, cho người có đủ khả năng lãnh đạo cuộc kháng chiến để cứu non sông, đất nước.

           Dưới tài binh lược của Lê Hoàn, quân dân Đại Cồ Việt giành thắng lợi trước quân Tống xâm lược, nhà Tiền Lê dưới sự trị vì của vua Lê Đại Hành đã bắt đầu với một chiến công hiển hách. Còn với Dương Vân Nga, năm 982, bà lại một lần nữa được phong hoàng hậu nhưng là hoàng hậu của vua Lê và tiếp tục làm hoàng hậu trong mười tám năm sau đến lúc bà qua đời.

                Về cuộc đời của Thái hậu Dương Vân Nga, dẫu hậu thế vẫn còn trăn trở với nhiều thắc mắc nhưng không thể phủ nhận một điều rằng, trong giai đoạn quyết định, bà đã cân nhắc, chọn việc lớn, chọn non sông, đát nước, chọn thời cuộc, chọn an nguy dân tộc. Mang trên mình một trọng trách lớn như lời của nhân vật tái hiện bà trong vở “Thái hậu Dương Vân Nga”: “Tay nâng long bào tiên đế như nâng gánh nặng sơn hà”. Người phụ nữ ấy, bằng bản lĩnh cũng như sự sáng suốt của mình đã trao vương quyền của nhà Đinh để thành lập một triều đại mới, để đảm bảo đất nước được thái bình, nhân dân được an vui. Ấy là một trong những phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam bao đời, yêu nước, trọng đại cuộc, chấp nhận hi sinh vì quê hương, đất nước.