Đà Lạt: Đỉnh cao đế quốc?

Thực dân Pháp đi chinh phục Việt Nam rất khổ. Cũng như bao đội quân xâm lược đến từ xứ lạnh khác, khí hậu nước Việt vô cùng khó chịu. Điển hình ngay dân Việt Nam có những tháng còn phải chửi thề vì cúp điện thì sao dân Pháp nó chịu nổi. 

Những căn bệnh như sốt rét, kiết lỵ, và đặc biệt là bệnh nhớ nhà luôn ám ảnh lính Pháp. Cứ về nhà là khoẻ, nhưng đâu phải lúc nào cũng được về? Lên tàu về Pháp mất 4 tháng, chưa kể mệt quá, chẳng kịp thấy quê đã chết luôn dọc đường. Thực dân Anh chiếm Ấn Độ xong lập tức tìm một cao nguyên có khí hậu giống châu Âu để xây khu nghỉ dưỡng trên đó nhằm điều trị mấy bệnh này, khỏi mất công về. Pháp cũng cho rằng ý tưởng này thiệt hợp lý.

Đã có 2 đoàn thám hiểm được cử đi. Cuộc đua kỳ thú tìm kiếm một nơi giống quê hương khởi động. Bác sĩ Yersin sẽ tìm vào Nam, và Đại uý Debay sẽ kiếm ra Bắc. Yersin là một bác sĩ cao lớn lực lưỡng, một nhà thám hiểm vĩ đại, một tín đồ Tin Lành ngoan đạo, và đặc biệt là thành viên của tổ chức Illuminati. Ông ròng rã ôm theo chân núi, gian khổ lần mò theo suối nguồn, và phát hiện Đan Kia.

Ngày xưa trên đây có 6 bộ lạc trấn giữ. Cái gì họ cũng có, từ thực phẩm đến trầm hương, nhưng lại không có muối. Thành thử cứ vài tháng họ lại gùi thổ sản xuống Phan Rang để lấy muối ăn. Thực dân Pháp muốn chiếm vùng này, phải triệt hạ họ bằng cách chặn con đường lấy muối. Yersin ghi chép rất nhiều về Đan Kia, nhưng khi Toàn quyền Paul Doumer lết lên tới đầu đèo Prenn thì mệt xì khói cmnr. Do đó Doumer dừng lại và quyết định chọn Đà Lạt để xây, chứ không Đan Kia đã là thủ phủ. 

Nhìn chung vùng này dư sức trở thành vương quốc tự trị giữa lòng Đông Dương, một thành phố lý tưởng để lao động trí óc với khí hậu trung bình 12 độ C. An toàn đến mức nếu bộ binh tấn công lên là cầm chắc cái chết, chỉ có không quân mới công phá nổi. Đà Lạt hầu như chẳng tồn tại bóng dáng chiến tranh, nên các tướng tá không muốn cho con cái chết trận thì cứ gửi đến Đà Lạt. Chỉ một trường hợp vào thập niên 70, có anh phi công muốn lấy le với gái nên lái máy bay sà thấp xuống hồ Xuân Hương, vướng dây điện rồi cắm đầu xuống nước chết.

Debay tìm ra Bà Nà, Yersin tìm ra Đà Lạt, tuy vậy các Toàn quyền vẫn ưng Đà Lạt hơn do thấy cảm giác như đang sống tại quê nhà. Cuối cùng, Đà Lạt được tạo dựng cuối thế kỷ 19 từ những dự định trái ngược và tranh chấp nhau: Nó sẽ là một vườn ươm, một xứ sở tri thức, một pháo đài phòng bệnh, một khu nghỉ dưỡng, một căn cứ quân sự, một trung tâm quyền lực, một đỉnh cao để từ đó thống lĩnh toàn Đông Dương.