Cơ chế tác động của truyền thông đại chúng như thế nào?

Cơ chế tác động của báo chí - truyền thông là một trong những vấn đề cơ bản và bức thiết của lý luận và thực tiễn báo chí hiện đại. Vấn đề này nếu được nghiên cứu thoả đáng sẽ có ý nghĩa lý luận cơ bản và đặc biệt là ý nghĩa thực tiễn thiết thực, giúp cho chủ thể báo chí - truyền thông nhận thức rõ hơn những vấn đề đặt ra của từng khâu, từng công đoạn trong hoạt động nghề nghiệp, từ việc lựa chọn sự kiện và vấn đề thông tin, sáng tạo tác phẩm... đến thời điểm tác động vào dư luận xã hội nhằm tạo ra hiệu lực mạnh mẽ nhất và đạt được hiệu quả tốt nhất. Đã có một số ý kiến bàn về cơ chế tác động của báo chí và truyền thông đại chúng, nhưng hoặc là mới dừng lại ở bình diện vĩ mô, ở một yếu tố mà chưa bàn một cách toàn diện vấn đề, hoặc là xem xét như một mô hình truyền thông nói chung. Vấn đề đặt ra là tại sao báo chí - truyền thông là một hiện tượng xuất phát từ thực tiễn kinh tế - xã hội, nhưng lại có sức tác động mạnh mẽ có khi như một công cụ có sức công phá dữ dội, có lúc lại là như động lực kích thích sự phát triển và như là nguồn khí chất năng lượng tạo dựng niềm tin cho hàng triệu con người...; sự kiện là gì và có năng lực tác động ra sao để báo chí có được sức mạnh to lớn, và mối quan hệ giữa hiệu lực và hiệu quả ra sao...? Việc tìm hiểu cơ chế tác động của truyền thông đại chúng không những có ý nghĩa về khoa học, mà còn và chủ yếu mang ý nghĩa thực tiễn hoạt động. Việc nhận thức cơ chế tác động sẽ giúp nhà truyền thông không những kiểm soát được các khâu hoạt động cũng như toàn bộ quy trình và hiệu quả, mà còn giúp các nhà lãnh đạo, quản lý có những cách ứng xử và quyết sách phù hợp đối với hoạt động truyền thông đại chúng. Theo từ điển tiếng Việt: “Cơ chế là cách thức theo đó một quá trình thực hiện”. Như vậy, cơ chế có thể hiểu là một quá trình và cách thức diễn ra hay được thực hiện của một hiện tượng xã hội. Quá trình và cách thức ấy bao gồm các công đoạn và mối quan hệ giữa chúng theo một trật tự logic nhằm hướng tới một mục tiêu nào đó. Việc tìm hiểu cơ chế tức là tìm ra các yếu tố, công đoạn và trình tự diễn ra cũng như mối quan hệ chặt chẽ quy định lẫn nhau giữa các yếu tố và công đoạn ấy. Tìm hiểu cơ chế tác động của truyền thông đại chúng thực chất là tìm hiểu quy trình và cơ chế hoạt động của thông điệp truyền thông đại chúng bắt đầu từ đâu, các công đoạn diễn ra thế nào và cuối cùng là hiệu ứng xã hội của truyền thông. Tuy nhiên, đối với các vấn đề xã hội, việc mô tả các hiện tượng xã hội cũng như cơ chế tác động của nó thường rất khó khăn vì tính phức tạp. Các nhà nghiên cứu đã đúc rút, cho dù là mô hình truyền thông đại chúng nào thì thông tin từ nguồn phát cũng mang tính khuynh hướng và khuynh hướng đó bị quy định bởi mục đích thông tin của nguồn phát, nhằm tác động vào xã hội để đạt được hiệu quả.