Chuyện ngụ ngôn về "Những người tù trong hang" của Plato (Plato's Allegory of the Cave)

Plato là một triết gia nổi tiếng của Hy Lạp cổ đại và là người sáng lập ra hệ thống học viện đầu tiên ở phương Tây. Ông nổi tiếng với những câu chuyện ngụ ngôn, mang tính ẩn dụ cao mà thông qua chúng, người đọc hoặc người nghe có thể hiểu hơn về bản thân và thế giới quanh mình.

Một trong những chuyện ngụ ngôn nổi tiếng nhất của Plato là câu chuyện về những người tù, bị giam trong một hang động từ khi mới sinh ra. Những người tù này luôn bị xích và bị bắt phải quay mặt về phía trong hang, thay vì phía cửa/miệng hang. Như vậy, suốt cả cuộc đời những người tù này sẽ chẳng bao giờ thấy đc thế giới bên ngoài vuông tròn ra sao. Thứ duy nhất mà họ có thể thấy đc là sự đổ bóng (shadow) của những người, con vật và những vật đi ngang qua cửa hang vào lúc có ánh sáng mặt trời chiếu vào.

Plato nói, những người tù này, do chưa bao giờ nhìn thấy những con người, con vật và các đồ vật thật, nên họ cho rằng những cái bóng chính là những con người, con vật và đồ vật ấy. Bây giờ, giả sử 1 trong số những người tù này đc giải phóng và ra khỏi hang, và đc chứng kiến lần đầu tiên trong đời thế giới thực ngoài kia tròn méo như thế nào. Người tù đó sẽ thấy đc rằng những con người và con vật thật khác xa với những cái bóng trong hang. Nhận thức cũ về thế giới xung quanh của người tù đó bị sụp đổ. Những cái bóng anh ta nhìn thấy mỗi ngày khi xưa hóa ra chỉ là một phần rất rất nhỏ của thế giới thực ngoài kia.

Bây giờ tiếp tục giả sử, người tù này sau một thời gian ở bên ngoài, đã bị bắt vào hang trở lại, tiếp tục nhìn ngắm những cái bóng. Giờ đây, với nhận thức mới, anh ta biết rằng những cái bóng đó thực ra chỉ là những cái bóng, chúng chỉ là những phản chiếu của thế giới thực.

Người tù này quyết định kể với những bạn tù của anh ta về thế giới ngoài kia, về những gì anh ta đã nhìn thấy. Nhưng không may, những người bạn tù của anh ta, vì vẫn luôn giữ nhận thức cũ, nên không thể hiểu đc những điều anh ta nói, họ không thể tưởng tượng đc tại sao lại có một thế giới như vậy tồn tại ngoài kia. Và bởi vì họ không tưởng tượng đc, nên họ không tin anh ta. Từ chỗ không tin, họ bắt đầu xúc phạm, tẩy chay và thậm chí đánh đập anh ta, vì họ cảm thấy thế giới quan của họ bị công kích.

Nguồn: videnskab.dk

Câu chuyện ngụ ngôn này chẳng phải đang phản chiếu chính hình ảnh xã hội con người của chúng ta, tự cổ chí kim đó sao? Từ xa xưa, con người mỗi khi đứng trước sự biến chuyển về nhận thức, luôn có khuynh hướng bám víu vào những tư duy cũ. Những người từng nói với cả thế giới rằng trái đất là một khối cầu chứ không phải một mặt phẳng, và rằng nó xoay quanh Mặt trời chứ không phải ngược lại. Những người này chẳng phải cuối cùng đều chết trên giàn hỏa thiêu đó sao? Ngay cả những bậc giác giả xưa kia như Jesus và Đức Phật, khi đi truyền đạo cũng đã gặp phải rất nhiều kháng cự, từ cả phía người dân lẫn chính quyền.

Nguồn: fr.pokernews.com

Có lẽ, thách thức lớn nhất con người gặp phải chính là sự thay đổi nhận thức và thế giới quan một cách linh hoạt. Bởi lẽ, chúng ta làm sao có thể chắc chắn rằng, những thứ mà ta mắt thấy tai nghe hằng ngày không phải là hình ảnh phản chiếu của một thế giới thực hơn nữa, to lớn hơn nữa ở đâu đó ngoài kia? Có thể nó nằm đâu đó ngoài hệ Mặt trời, ngoài dải ngân hà Milky Way, thậm chí ngoài vũ trụ của chúng ta. Các khả năng là vô cùng vô tận.

Nguồn:

Bernicker, B. (2016) "The Allegory of the Cave". Link:

The Allegory of the Cave | Thought Experiments

sites.psu.edu