Cập nhật về hệ thống bảng chữ cái Rasna dựa trên bảng chữ cái Hy Lạp của mình (tháng 9 năm 2021)
Bản cập nhật có những thay đổi chính sau:
Không theo chuẩn của Hy Lạp cổ nữa (Athens chuẩn hóa bảng chữ cái Ion khoảng 403BC), mà chuyển sang cho giống phiên bản Hy Lạp tây hơn. Cụ thể có: Χ χ đổi thành tên κσῖ (ksi) (không phải χεῖ hay ξεῖ), nhưng ký âm/s/. Ψ ψ đổi tên thành ψεῖ (khei) (không phải χεῖ), và ký âm/kʰ/.
Tên của Ε ε sẽ là εἶ (ei), không phải ἔφσιλον, càng không phải ἔψιλον (vì ψ ký âm/kʰ/), vì chẳng cần phải phân biệt nó với gì khác; tương tự đối với Υ υ ta sẽ gọi tên là ὖ. Tuy nhiên, chúng ta có trường hợp dù không có ὦ hay ὦ μέγα, Ο ο vẫn giữ tên ὄμικρον (omicron) vì người Rasna cũng không dùng đến, nên sẽ giữ tên Hy Lạp.
𐌚/f/được chuyển tự sang Φ̓ φ̓ (bắt chước dấu ψιλὸν πνεῦμα).
Dưới đây là liệt kê ngắn gọn. Hình như không thể hiển thị các ký tự Rasna gốc ở trang này, nhưng mình sẽ liệt kê với 3 chi tiết lần lượt là: Chuyển tự Hy Lạp | tên | âm Rasna. Bên dưới bảng chữ cái sẽ là một số giải thích cụ thể hơn (vì nếu bạn học tiếng Hy Lạp cổ có thể bạn sẽ thắc mắc vì sao nhiều tên hoặc âm rất khác!)
Α α | ἄλφα (alpha)|/a/
Β β | βῆτα (beta) | —
Γ γ | γάμμα (gamma) |/k/
Δ δ | δέλτα (delta) | —
Ε ε | εἶ (ei) |/e/
Ϝ ϝ | δίγαμμα (digamma) |/w/
Ζ ζ | ζῆτα (zeta) |/ts/
Η η | ἥτα (heta) |/h/
Θ θ | θῆτα (theta) |/th/
Ι ι | ἰῶτα (iota) |/i/
Κ κ | κάππα (kappa) |/k/
Λ λ | λάμβδα (lambda) |/l/
Μ μ | μῦ (mu) |/m/
Ν ν | νῦ (nu) |/n/
Σ̽ σ̽/ς̽ | סָמֶךְ, σάμεχ (samekh) | —
Ο ο | ὄμικρον (omicron) | —
Π π | πεῖ (pei) |/p/
Ϻ ϻ | σαν (san)/ṣādē |/s/,/ʃ/
Ϙ, ϙ | ϙόππα (qoppa) |/k/
Ρ ρ | ῥῶ (rho) |/r/
Σ σ/ς | σίγμα (sigma) |/s/,/ʃ/
Τ τ | ταῦ (tau) |/t/
Υ υ | ὖ (y) |/u/
Χ χ | κσεῖ (ksei) |/s/
Φ φ | φεῖ (phei) |/ph/
Ψ ψ | ψεῖ (khei) |/kh/
Φ̓ φ̓ | ef/φεῖ (phei) |/f/
Nhận xét và bình luận chi tiết:
Như đã nhắc ở đầu, người Rasna lấy từ một phiên bản chữ cái Hy Lạp tây, nên có sự khác biệt với bảng chữ cái Hy Lạp mà bạn được học trong lớp tiếng Hy Lạp cổ. Ví dụ: 𐌙 tên ψεῖ (khei), và dùng để kí âm/kh/chứ không phải/ps/; tương tự đối với
Tên của Ε ε sẽ là εἶ (ei), không phải ἔφσιλον, càng không phải ἔψιλον (vì ψ ký âm/kh/); tương tự đối với Υ υ.
Dù không có ὦ hay ὦ μέγα, Ο ο vẫn giữ tên ὄμικρον (omicron) vì người Rasna cũng không dùng đến, nên sẽ giữ tên Hy Lạp.
Chỉ có סָמֶךְ, σαμεχ và ef/φεῖ (phei)/f/ là hoàn toàn quy ước chủ quan. Còn lại đều viết lại theo đúng ký tự Hy Lạp.
Tên của các chữ cái được giữ dấu của tông (πολυτονικός) cho giống Hy Lạp, không có nghĩa là ngữ âm của Rasna phải có tông. Về nhấn âm thì tất cả tên của các chữ cái đều nhấn ở âm tiết đầu, trùng khớp với ngữ âm của tiếng Rasna (và các ngôn ngữ khác, ví dụ Latinh cổ).
Một số chữ không thực sự được người Rasna dùng để viết văn bản nào vì họ không cần đến (ví dụ họ không có âm giống như/o/). Tuy nhiên mình vẫn liệt kê và đặt ra quy ước chuyển tả vì lý do những chữ cái đó vẫn được liệt kê trong bảng chữ cái cổ. Dưới đây là hai ví dụ:
Η η để ký âm/h/mà không cần dấu để đơn giản hóa. Có hai chữ khác mình đã phải quy ước dấu (סָמֶךְ và ef) dù không muốn.
Chữ σαν (Ϻ ϻ) cần phân biệt với μῦ (Μ μ). Bản nháp đầu mình viết dấu (Ϻ́ ϻ́) nhưng bỏ vì lý do muốn sử dụng dấu trợ giúp càng ít càng tốt.
𐌚/f/được chuyển tự sang Φ̓ φ̓, cần phân biệt với Φ φ/ph/hay Π π/p/. Ban đầu, 𐌚 là trường hợp ngoại lệ của mình vì dùng theo chữ Latinh F́ f́. Nhưng bản cập nhật mình vẫn dùng chữ Hy Lạp φῖ và thêm dấu (bắt chước dấu ψιλὸν πνεῦμα). Người Rasna có từng dùng cả hai chữ cái Ϝ𐌇 để ký âm/f/. Thế kỉ VI TCN, họ lấy 𐌚 để thay thế, có thể là lấy từ bảng chữ cái Umbria
rasna
,rasenna
,etruscan
,greek
,alphabet
,ngoại ngữ
,lịch sử
Có lẽ nhiều người sẽ thấy lạ vì cách gọi tên ví dụ πεῖ (pei) chứ không phải là πῖ (pi) cho chữ Π π. Mình quên giải thích vụ này, mấy chữ đó lấy theo tên gốc.
Trong bài viết bên Wordpress là bản hoàn chỉnh của mình:
Nguyễn Duy Thiên
Có lẽ nhiều người sẽ thấy lạ vì cách gọi tên ví dụ πεῖ (pei) chứ không phải là πῖ (pi) cho chữ Π π. Mình quên giải thích vụ này, mấy chữ đó lấy theo tên gốc.
Trong bài viết bên Wordpress là bản hoàn chỉnh của mình:
Đề xuất dùng bảng chữ cái Hy Lạp để viết tiếng Rasna – Vincentius Nguiēn Giaciemēnsis 阮唯天
vincentiusthien.wordpress.com