Cách xưng hô của người Sài Gòn: Từ đâu mà có câu "Bỏ qua đi Tám"?

Thỉnh thoảng đọc được bài viết như bài viết dưới đây của tác giả Phan Quốc Bảo đăng trên báo Tuổi Trẻ, bài về Cách xưng hô của người Sài Gòn, thấy mình bỗng dưng được mở mang kiến thức cũng như được khai thông đầu óc quá đỗi.

Nguồn ảnh: Internet

Công chức, người có học là thầy Hai, người Hoa buôn bán là chú Ba, đại ca giang hồ là anh Tư, lưu manh là anh Năm,… người lao động ngheo xếp thứ Tám, chị em buôn bán vốn tự có thứ Chín,…

Chẳng ai biết nguyên do gốc rễ cội nguồn của những cách xưng hô “kỳ diệu” này, nhưng theo như bài viết thì dựa vào những câu chuyện xưa cũ, những giai thoại, thì đây quả là một kiến thức vô cùng… mới mẻ cho tất cả chúng ta. Bởi vậy cho nên, đến với Sài Gòn mà không biết vô tình hay cố ý bạn nghe câu thành ngữ “Bỏ qua đi Tám” thì cũng đừng giật mình vì không hiểu vì sao lại là Tám mà không phải là Năm, Sáu, Bảy hay Chín nhé!

Trước hết, phải biết là câu này phát sinh ở khu vực Sài Gòn – Chợ Lớn từ thời Pháp thuộc, khoảng đầu thế kỷ 20. Thời đó, cách xưng hô thứ bậc trong xã hội rất phổ biến và phần nào phản ánh vị trí xã hội, giai cấp… một cách khá suồng sã và dễ chấp nhận.

Đứng trên hết là các “quan lớn” người Pháp hoặc các quan triều nhà Nguyễn, đám này thì không “được” xếp thứ bậc vì giới bình dân hầu như không có cơ hội tiếp xúc đặng xưng hô hay bàn luận thường xuyên.

Kế đến là các công chức làm việc cho chính quyền, họ ít nhiều là dân có học và dân thường hay có dịp tiếp xúc ngoài đời, là cầu nối giữa họ với các thủ tục với chính quyền, đó là các “thầy Hai thông ngôn” hay “thầy Hai thơ ký”…

Hàng thứ Ba là các thương gia Hoa Kiều, với tiềm lực tài chính hùng hậu và truyền thống “bang hội” tương trợ, liên kết chặt chẽ trong kinh doanh, các “chú Ba Tàu” nghiễm nhiên là 1 thế lực đáng vị nể trong mắt xã hội bình dân Sài Gòn – Chợ Lớn thời đó.

Xếp thứ Tư là các “đại ca” giang hồ, những tay chuyên sống bằng nghề đâm chém và hành xử theo luật riêng, tuy tàn khốc và “vô thiên vô pháp” nhưng khá “tôn ti trật tự” và “có đạo nghĩa” chứ không tạp nham và thiếu nghĩa khí như các băng nhóm “trẻ trâu” hiện đại. Các “anh Tư dao búa” vừa là hung thần, vừa ít nhiều lấy được sự ngưỡng mộ của giới bình dân (và cũng không it tiểu thư khuê các) thời đó.

Thứ đến là vị trí của giới lưu manh hạ cấp hơn: các anh Năm đá cá lăn dưa, móc túi giật giỏ, hay làm cò mồi mại dâm… Bị giới bình dân ghét hơn đám lưu manh côn đồ là các “thầy Sáu phú-lít (police)”, “thầy Sáu mã tà”, “thầy Sáu lèo”. Chức trách là giữ an ninh trật tự, chuyên thổi còi đánh đuổi giới buôn gánh bán bưng bình dân, nhưng các “thầy Sáu” này cũng không từ cơ hội nào để mà vơ vét ít tiền mọn “hối lộ” của họ để “nhẩm xà” (uống trà).

Và trong giới buôn bán thì không thể thiếu chuyện vay vốn làm ăn, mặc dù Tàu hay Việt thì cũng đều có tổ chức cho vay. Nhưng phổ biến và “quy củ” nhất ở cấp độ trung – cao khu vực Sài Gòn – Chợ Lớn thời đó là các “anh Bảy Chà và”. Các anh này là các tài phiệt người Ấn, vừa giàu vừa ít bị ghét, vừa ít nhiều có quan hệ qua lại với giới chức người Pháp, lại làm ăn đúng luật lệ, ít thừa cơ bắt chẹt lãi suất nên khá được giới kinh doanh tín nhiệm.

Xếp thứ Tám chính là lực lượng đông đảo nhất xã hội bình dân thời bấy giờ. Họ là giới lao động nghèo chỉ có sức lực làm vốn nuôi miệng, từ bốc vác, gánh nước bồng em đến “sang” hơn một tí là phu xe kéo… Tuy đông nhưng lại yếu thế nhất vì không có học, không có tiền như thầy Hai, anh Ba, cũng hiền lành chứ không bặm trợn phản kháng bạt mạng như các anh Tư anh Năm nên họ thường xuyên chịu sự áp bức, bắt nạt từ mọi phía. Cách để yên thân khả dĩ nhất với họ là khuyên nhau cắn răng nhẫn nhịn, quên đi để sống.

Và câu “Bỏ qua đi Tám” cũng chính là phát xuất từ đó.