Các vấn đề về sử thi anh hùng ?

Sử thi anh hùng của các dân tộc có một sức hấp dẫn mạnh mẽ trước hết bởi vì nó chứa đựng những nội dung xã hội rộng lớn và phong phú của thời quá khứ các dân tộc ít người Tây Nguyên. 1: những cuộc chiến tranh giữa các làng dưới sự dẫn dắt của các nhân vật anh hùng Một đề tài có tính phổ biến nhất và đặc biệt nổi bật trong các bộ sử thi anh hùng là cuộc chinh phạt của các anh hùng thường là tù trưởng hùng mạnh trong một làng với các làng khác, đó là những cuộc chiến tranh diễn ra quyết liệt, liên miên và dai dẳng. Âm điệu chính nổi lên là ngợi ca các nhân vật anh hùng đã dành chiến thắng một cách oanh liệt các thù trưởng thù địch, bảo vệ cuộc sống thanh bình của cả một cộng đồng và thu phục thần dân của kẻ thù bị chinh phục. -> tùy theo theo tính chất và phạm vi của các cuộc đấu tranh mà sự chống các thế lực thù địch bên ngoài đến uy hiếp, đánh phá cuộc sống cộng đồng là khác nhau tùy theo sử thi mang tính chất xã hội lịch sử ở các dân tộc khác nhau. -> Tính tập thể, tính cộng đồng rộng lớn là một trong những đặc trưng chính của sử thi các dân tộc mà trong đó hình ảnh nổi lên là hình tượng tiêu biểu của các nhân vật anh hùng. 2 Sự chuyển biến lớn của xã hội từ công xã mẫu hệ sang công xã phụ hệ của sử thi Tây nguyên. Công xã mẫu hệ là xã hội mà phụ nữ quản lý tài sản trong gia đình có uy quyền, còn cái sinh ra theo họ mẹ, chồng ở nhà vợ phục dịch lao động giao dịch và quản lý tài sản. Thông qua những truyện sinh động, được xây dựng bằng các hình ảnh đặc sắc với một phương pháp nghệ thuật độc đáo, biểu hiện khác nhau trong các sử thi khác nhau. Chính sử thi đã phản ánhnhững chuyển biến xã hội truyền thống theo chế độ mẫu hệ không phải đứng yên ở một dạng tĩnh, ở một dãng tĩnh cứng nhắc trong một khuôn khổ như nhau. Trong sử thi Đăm Săn thì Đăm Săn là một nhân vật ngang bướng nổi lên chống đối tục lệ xưa, nếu Đăm Săn có chấp nhận đi chăng nữa thì cũng chỉ là những điều kiện do tự chàng lập ra: khi nào chàng tăng thêm được sự giàu có hoạch được tăng thêm uy thế của mình trong xã hội . Toàn bộ câu chuyện được xoay quanh trục đối lập gay gắt giữa một bên là sự áp đặt của tục lệ với một bên là sự chống đối quyết liệt để thoát khỏi sự ràng buộc của tục lệ ấy. Hình tượng nhân vật anh hùng Đăm Săn được gây dựng lên bằng hình ảnh “ bách chiến bách thằng” đã chiến thắng các tù trưởng hùng mạnh khác như Mtao Grứ, Mtao Mxây đem lại sự giàu có và bảo vệ cuộc sống bình yên cho buôn làng. Đăm Săn còn là một tù trưởng giỏi biết hướng dẫn mọi người trong buôn làng cách khai phá lương dãy săn bắt thú, đánh cá đạt hiệu quả cao. Trong khan Đăm săn nhân vật Đăm Săn buộc lòng phải từng bước nhựng bộ tục lệ” nối dây” trước sự cưỡng ép của chế độ xã hội mẫu quyền qua hình tượng nhân vật ông gỗn điều khiển chi phối cuộc sống từ trên cao xuống. nhưng nhân vât này không chịu nhượng bộ trước một thế lực cưỡng ép nào mà chàng quyết định bỏ vợ để đi tìm người vợ khác theo ý của mình. Mặc dù người đàn bà ấy là nàng Hơ lung đã có chồng, chàng cũng bất chấp hết luật lệ quyêt đấu và quyết thắng để chinh phục cho được. Anh ấy đã ý thức được sức mạnh của riêng mình, muốn tự mình định đoạt số phận của mình, không chịu một sự ràng buộc át chế nào dù đó là người mẹ thân sinh ra anh. 3 Chiến công lao động của các nhân vật anh hùng Những chiến công lao động bổ sung cho những chiến công ở chiến trường tạo nên nức tranh chọn vẹn về hoạt động của người anh hùng. Và cũng do đó, tạo nên nội dung hoàn chỉnh, vẻ đẹp hài hòa của các bản sử thi. Nét điển hình cho việc ăn mừng lễ chiến thắng chinh phục được kẻ thù là kế tiếp đến việc chăm lo xây dựng cuộc sống phồn vinh hạnh phúc của cộng đồng là cảnh chia làng, tìm đất đi xây dựng làng mới. Những con người lao động được mô tả trong sử thi không chỉ là những con người cường tráng, có sức khỏe phá núi bạt ngàn mà họ còn là những người có ý thức hướng về cái đẹp , thích mô phỏng thiên nhiên, đưa những nét đẹp điển hình, quen thuộc của thiên nhiên vào đời sống quen thuộc hàng ngày của họ. Theo cách mô tả của các nghệ nhân sử thi thì đây không chỉ là cảnh dân làng đi săn một cách bình thường mà là những hình ảnh sống động khắc họa cả một đoàn quân trùng trùng điệp điệp đầy khí thế như thể đi ra chiến trường vậy. Phong cách anh hùng ca trong nghệ thuật mô tả người anh hùng trong chiến đấu cũng được vận dụng để mô tả những anh hùng lao động trong sản xuất. Hòa nhịp với bài c lao động ca ngợi cảnh đông vui, ào át đầy khí thế củ các chàng trai trên núi cao, trong rừng già, là những bài ca đầy thi vị tả cảnh những cô gai đi hái rau, bắt cá ven suối ven sông. Đối lập với cánh sát phạt đẫm máu ở chiến trường là cảnh núi rừng ĩnh mịch vang rội tiếng cười vui của các cô gái trong làng… Từ cung bậc hào hùng khỏe khoắn của nhịp điệu săn bắn trên vùng cao đến những giai điệu nhẹ nhàng êm ái của những bài thơ lao động vui tươi đầy chất thơ ở vùng sông nước dưới thấp tiếp cận với vùng cư trú của anh em người Việt. Như vậy với những nội dung của giai điệu hài hòa, âm điệu êm ả, lên thơ thể hiện tính chất tình ca trong các bản sử thi không hoàn toàn giống nhau làm nền cho các nội dung xã hội lịch sử xã hội ở trên là nội dung sinh hoạt của cuộc sống muôn màu muôn vẻ ở buôn làng các dân tộc Tây nguyên -> Từ những cảnh xây dựng buôn làng đông vui đến những cảnh săn bắt náo nức, cho đến những cảnh rộn rã tiếng trống, tiếng chiêng ngân vang hầu như phổ biến khắp các bản sử thi. Bên cạnh đó, những tục lệ cooer xưa được ghi lại khá sống động như lễ bỏ mả tiễn đưa hồn người chết tới thế giới bên kia hoặc những lễ cưới xin đầy tục lệ kì thú của những cặp trai tài gái sắc. 4 yếu tố thần linh là vai trò của thần thánh tng sử thi Nhìn một cách tổng quát nộ dung hiện thực, nội dung xã hội là mặt chủ yếu nổi bât trong các sử thi anh hùng. Nhưng bên cạnh đó còn một yếu tố xen kẽ là yếu thố thần linh, là vai trò của thần thánh trong sử thi. Trong Khan Đăm Săn, nhân vật ông Gỗn đã đóng vai trò khá quan trọng. chính ông Gỗn đã ép buộc Đăm Săn phải lấy hai chị em Hơ Bhí và Hơ Nhí. Như vậy theo cách phản ánh của nó, sử thi cho ta thấy rằng thần linh can thiệp vào cuộc sống của con người hoặc tham gia vào việc điều hành tục lệ, thể chế xã hội, hoặc tham gia vào sự thành bại trong cuộc đấu tranh sinh tồn của con người cổ đại. Những đặc điểm này gắn liền với tư duy cổ xưa của dân tộc, trong nếp tư duy đó một mặt nảy sinh những nhận thức tự nhiên và chinh phục thiên nhiên, nhưng mặt khác lại mang những yếu tô tâm linh huyền bí phản ánh trình độ sản xuất còn thấp kém, sự hiểu biết về tự nhiên và xã hội còn có những hạn chế tất yếu. Đó là mâu thuân nhưng lại thống nhất với nhau trog một tổng thể thế giới quan duy vật tươi sáng hào hùng khẳng định sức mạnh của con người lao động trên bước đường đi lên của công xã trong buổi đầu lịch sử, đồng thời lại là sự đè nặng dưới những mảng tối của thực tại mà mọi người còn tỏ ra sợ hãi do không khám phá nổi. Ngay trong Đăm Săn, nhân vật anh hùng này không chịu khuất phục trước thế lực thần linh, chàng dám đứng lên chống đối một cách quyết liệt. Chàng ngang nhiên chặt cây Smusk của chị em Hơ Bhí và Hơ Nhí , hoặc là chàng đã ngạo mạn cả gan dọa “chặt cả đầu trời” nếu trời không làm theo ý muốn của chàng. Cao hơn nữa là Đăm Săn còn dám chinh phục cả nữ thần Mặt Trời mặc cho bao người can ngăn. Hình tượng Đăm Săn đi chinh phục nữ thần mặt trời là để mưu cầu tự do, hạnh phục và sự giàu có cho mình, cho cộng đồng của mình cũng là những hành động thật đáng khâm phục của con người, mô biểu hiện vừa cao cả về đạo đức vừa có nét đẹp thẩm mỹ, đáng được ca ngợi. -> Từ chỗ bị lệ thuộc vào thần linh, bị thần thánh chi phối con người đã vươn lên chống lại đấng thần linh, tấn công lại thần linh, hơn thé nữa là còn biểu thị sức mạnh chinh phục thần linh nữa. 5: sử thi bắt nguồn từ thực tiễn sinh động của cuộc sống và do thực tế khách quan của mỗi cuộc sống quy định. không phải sử thi anh hùng nào cũngbắt nguồn từ nghi lễ thờ cúng các vị thần hoặc nó là một cốt truyện hư ảo để minh họa cho các lễ tiết thần thoại ấy. Với chất liệu sống phong phú và sống động của nó rõ rằng sử thi là các bài ca hào hùng về một chặng đường đã qua đầy gian khổ nhưng cũng chói ngời các chiến công, kỳ tích, những khát vọng cao cả của xã hội cộng đồng trong quá trình vận động lịch sử lâu dài của họ. 6: Một số sử thi nổi tiếng trong và ngoài nước> Iliad, Odysseus của Hy Lạp cổ đại, Mahabharata,Ramayana của Ấn Độ cổ đại; , Dzangar, Alphamysh, Manas, Đăm Săn, Đẻ đất đẻ nước; bulina của Nga, junas của Nam Tư