Các nhà khoa học làm gì để kiếm sống?

Có bốn nguồn thu chủ yếu cho những người làm khoa học.

1. Gia đình.

Trong tiếng Anh, từ "school" bắt nguồn từ chữ "scholē" trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là rảnh rỗi.

Rất nhiều nhà khoa học thời xưa có cơ hội làm khoa học là vì họ không phải kiếm sống. Một ví dụ nổi tiếng là Copernicus, ông sinh ra đã giàu và có địa vị.

2. Công việc

Người làm khoa học có thể vừa làm khoa học vừa làm việc để sống như mọi người khác. Công việc ấy có thể liên quan đến nghiên cứu của họ, có thể không.

Ví dụ, Da Vinci là một nhà khoa học và cũng là một họa sỹ. Ông kiếm nhiều tiền từ công việc này.

Thời hiện đại, các nhà khoa học có thể sử dụng kết quả nghiên cứu của họ để mở công ty. Ví dụ tiêu biểu là thuật toán PageRank và công nghệ mRNA. Đó là những kết quả nghiên cứu đã được áp dụng vào thực tế và tạo ra những công ty thuộc hàng lớn nhất thế giới.

Các tập đoàn lớn cũng có các bộ phận R&D mà nhân viên cốt cán về cơ bản là các nhà khoa học. Các phát kiến về hiệu ứng chui ngầm lượng tử, pin lithium-ion, phương pháp khối phổ, và led xanh mà sau này được trao giải Nobel đều được thực hiện phần lớn ở các tập đoàn của Nhật. Những nhà khoa học đó khi ấy nhận lương như những nhân viên bình thường.

Các giảng viên hay giáo sư ở trường đại học thường cũng có mối quan hệ với các công ty, và làm tư vấn hoặc có công ty riêng bên ngoài.

Làm việc cho các tập đoàn lớn thì lương cao, nhưng chỉ làm việc ở trường thôi và không làm thêm gì cả thì thu nhập cũng không hề nhỏ.

Dưới đây là ảnh chụp màn hình Google.

3. Tiền tài trợ và các giải thưởng

Từ thời xưa đã có những người tài trợ tiền bạc cho người khác sống và làm việc.

Ví dụ tiêu biểu là Mạnh Thường Quân, trong nhà thường tiếp vài ngàn khách, là những dũng sĩ, nhà chính trị hay nhà triết học. Trong thời kỳ của ông, việc này rất phổ biến, nhiều vị khách sau này trở thành quan. Sự hào phóng của Mạnh Thường Quân khiến tên của ông sau này trở thành một danh từ chỉ những người hào phóng trong việc làm từ thiện.

Các nhà khoa học cũng có thể nhận những giải thưởng sẽ giúp họ giàu có. Chẳng hạn, nếu đạt giải Nobel hoặc giải được một bài toán thiên niên kỷ, nhà khoa học có thể nhận 1 triệu đô. Có vô số những giải thưởng nhỏ và ít nổi tiếng hơn.

4. Các dự án nghiên cứu

Đây là một nguồn thu quan trọng, quan trọng nhất đối với những nhà khoa học làm nghiên cứu thuần túy. Các dự án nghiên cứu có thể xếp vào cùng một nhóm với tiền tài trợ hoặc công việc, nhưng được tách riêng ra để nhấn mạnh tầm quan trọng của nó.

Nếu bạn nghĩ việc chính của một giáo sư là lên lớp giảng dạy thì bạn đã nhầm. Nếu bạn nghĩ việc chính của một giáo sư là tự mình thí nghiệm, tự mình xây dựng lý thuyết thì bạn cũng nhầm nốt. Trong ngành của mình thì công việc chính của các giáo sư là điều hành các dự án nghiên cứu. Khi ấy họ giống như những chính trị gia, những nhà lãnh đạo, hơn là giảng viên. Các giáo sư sẽ viết, hoặc duyệt proposal để xin grant từ trường hoặc từ các quỹ dành cho nghiên cứu. Sau đó họ sẽ điều hành dự án, và người trực tiếp làm nghiên cứu là sinh viên, sinh viên PhD, postdoc. Những người này, và giáo sư, dùng tiền grant làm lương và chi tiêu phục vụ nghiên cứu.

Ví dụ, bạn có thể xem kinh phí Nafosted đã cấp trong năm qua ở đây (Nafosted của VN cũng giống như NSF của Mỹ):

Số tiền mà Nafosted hay NSF cấp cho các dự án có thể vượt lương của giáo sư do trường trả nhiều lần. Đôi khi, các tập đoàn hoặc các cơ quan chính phủ sẽ giao dự án cho các trường hay viện nghiên cứu, giá trị các dự án này thường lớn hơn nhiều lần so với các dự án mà các giáo sư viết proposal. Có rất nhiều công nghệ mà bạn thấy được sử dụng trong quân sự được phát triển theo cách này. Thời mình còn đi học thì các thầy thường có nhà ở thành phố và đi ô tô đến trường, mặc dù lương trường trả chỉ vừa vừa chứ không cao lắm, và không ai thấy ngạc nhiên cả. Nếu bạn làm khoa học và có năng lực, bạn sẽ không chỉ giàu, mà là rất giàu.

Từ các nghiên cứu, các cuộc thi, các bài báo đăng trên các tạp chí khoa học, từ các chương trình toạ đàm, viết sách, viết giáo trình, 1 số người thì dạy ở trung tâm, các trường khác, hoặc ai đó có tay nghề thêm thì làm freelancer:)) Như thầy dạy vật lý của mình, thầy là tiến sĩ vật lý lý thuyết, bạn biết thầy làm gì không:)) thầy là CEO của 1 công ty chuyên về STEM và thầy giảng dạy ở 2 trường là Khoa học tự nhiên và Khoa học xã hội và nhân văn, như mình thì là làm về freelancer, hoặc như thầy hướng dẫn của mình là thầy có nghề tay trái là kinh doanh:)) Hoặc là từ tiền học bổng lúc còn đang đi học. Ở Việt Nam ít ai quan tâm đến khoa học nên đa phần không có nguồn vốn từ các doanh nghiệp khác, như ở nước ngoài là tiền nghiên cứu khoa học không phải là của 1 người mà là của 1 tập đoàn, của 1 doanh nghiệp, họ rót vốn vào các viện nghiên cứu các trường đại học để những người nghiên cứu nên họ không phải tự bỏ tiền túi ra để mua này kia nọ, họ chỉ cần bỏ tiền túi ra ăn mỗi ngày là được

Câu hỏi nghe sao buồn quá? Một nhà khoa học lại không biết kiếm tiền từ đâu. Mình thấy các thầy cô giáo, thậm chí các tiến sĩ, giáo sư ở Việt Nam cũng vẫn đang phải vật lộn kiếm tiền rất vất vả.

Phải chăng kiến thức bây giờ rẻ mạt đến vậy?